مولتیپل اسکلروزیس ( Multiple sclerosis ) یا ام اس یک بیماری مزمن دستگاه عصبی مرکزی شامل مغز و نخاع میباشد، که به علت نامعلومی موجب حمله سیستم ایمنی بدن به خود بدن میشود. بیماری ام اس سلسله اعصاب مرکزی یعنی مغز و نخاع را در قسمتهای مختلف درگیر میکند، به نحوی که غلاف میلین یا همان پوشش رشتههای عصبی، مورد حمله گلبولهای سفید بدن فرد بیمار قرار میگیرد. بیماری ام اس یا مولتیپل اسکلروزیس رشته اعصاب مرکزی را در قسمتهای مختلف درگیر نموده و موجب بروز اختلالات و مشکلات گوناگونی در افراد میشود. در ادامه به روشهای درمانی مختلف و بیان اهداف و مزیتهای فیزیوتراپی ام اس خواهیم پرداخت.
ام اس چیست؟
سیستم ایمنی در اثر ابتلا به ام اس به بافت مغز و نخاع حمله میکند. به بافت آسیب دیده غلاف میلین گفته میشود که در واقع پوششی است که فیبرهای عصبی را میپوشاند. آسیب ناشی از ام اس عملکرد انتقال سیگنالهای الکتریکی مغز و نخاع را مختل میکند. علت هنوز مشخص نیست ولی با این حال متخصصین معتقدند که عاملهای ژنتیکی و محیطی در ابتلا به این بیماری نقش دارند. درصد شیوع ام اس در زنان بالاتر از مردان است. علائم اولیه معمولا در بازه سنی 20 تا 50 سال نمایان میشود، هرچند احتمال بروز ام اس در سنین بالاتر یا پایینتر نیز وجود دارد.
مبتلایان به بیماری ام اس همواره ترس از فعالیت دارند. عدم تعادل در حین راه رفتن، لرزش، ناپایداری در راه رفتن، سرگیجه، حرکات ناگهانی اندامها، عدم هماهنگی بدن و ضعف از جمله عوملی است که مبتلایان به بیماری ام اس را از حضور در عرصههای اجتماع باز میدارد. تحقیق حاضر نشان داده است که تمرین، مسافت راه رفتن و قدرت بیماران ام اس را افزایش میدهد.
مبتلایان به بیماری ام اس میتوانند دچار یک مشکل حسی ساده تا فلج هر چهار اندام شوند.
بیماری ام اس اغلب منجر به حساس و زود رنج شدن، افسردگی و کاهش اعتماد به نفس مبتلایان میشود. آنها بدلیل وجود مشکلاتی نظیر اختلال کنترل اسفنکتری و یا ناتوانی در راه رفتن برای اجتناب از جلب توجه دیگران تمایل کمتری برای حضور در جامعه نشان میدهند. خستگی یکی از معمولترین علائم مولتیپل اسکلروزیس است که در نهایت روی دو سوم بیماران اثر میگذارد. به علاوه نزدیک نیمی از بیماران گزارش دادهاند که خستگی ناشی از ام اس به عنوان بیشترین خصیصه ناتوان کننده بیماری است. فیزیوتراپی ام اس با ارائه برنامه منظم و هدفمند و تسریع روند بهبودی به بیماران کمک میکند تا بتوانند فعالیتهای روزمره خود را انجام دهند و به زندگی عادی بازگردند.
علت بیماری ام اس
یک و یا چند عامل میتواند در ایجاد ام اس نقش آفرین باشند که شامل موارد زیر هستند:
- ویروس حاد (اکثریت ویروسها و بعضی از عفونتهای باکتریایی و یا سایر میکرو ارگانیسمها)
- اختلال سیستم خود ایمنی
- فاکتورهای محیطی (با دور شدن از خط استوا شیوع بیماری بیشتر میشود)
- وراثت (اگرچه بیماری کاملا ارثی نیست ولی به نظر میآید اجزاء ژنتیکی برای آن وجود داشته باشد، زیرا احتمال ابتلا در بستگان درجه اول بیماران 5 تا 15 بار بیش از سایرین است)
علائم اولیه بیماری ام اس
- علایم چشمی شامل تاری دید، مهآلود به نظر آمدن اطراف، وجود درد در کاسه چشم به خصوص در هنگام حرکت دادن چشمها، دوبینی و در ۴۰ درصد موارد ایجاد التهاب عصبی که میتواند منجر به از دست دادن بینایی و یا درد معمولا در یک چشم شود.
- ضعف عضلانی در اندامهای تحتانی (اختلال در راه رفتن)
- اختلال در هماهنگی عضلات (اختلال در ایستادن که ممکن است به علت فلج کامل و یا ناقص باشد)
- اختلال در حس لامسه (به صورت خارش، مورمور شدن، بی حسی، سوزن سوزن شدن در صورت، دست یا پاها)
ام اس چه نشانههایی دارد؟
نشانههای ام اس عبارتاند از:
- ضعف یا بی حسی: آسیب عصبی در بیماران ام اس میتواند باعث ضعف در دستها یا پاها شود از دست دادن تعادل اسپاسم عضلات، بی حسی تمام این نشانهها میتواند باعث لغزش دائمی فرد و مشکل در راه رفتن شود.
- اختلالات بینایی: بیشتر نیمی افرادی که دچار ام اس هستند مشکلی در بینایی را تجربه میکنند که نوریت اپتیک نام دارد. التهاب عصبهای چشمی ممکن است باعث تاری دید، اختلال در رنگ دید، درد چشم، یا کوری شود. مشکلات معمولا موقتی هستند و طی چند هفته دید بهبود پیدا میکند. در بسیاری موارد، مشکل دید از اولین نشانههای ابتلا به ام اس است.
- مشکل گویایی: این مشکل در مقایسه با مشکلات دید کمتر شایع است، اما برخی افراد مبتلا به ام اس دچار لکنت زبان میشوند. این اتفاق زمانی رخ میدهد که ام اس به اعصابی که سیگنالهای صحبت کردن را از مغز منتقل میکنند آسیب میرساند. بعضی افراد حتی با بلعیدن نیز مشکل پیدا میکنند.
دیگر نشانههای ام اس که شیوع کمتری دارند:
- افت شنوایی
- سردرد
- خارش
- تشنج
- مشکلات تنفسی
- مشکل در بلع
ام اس میتواند به وضوح به ذهن آسیب برساند. بعضی افراد متوجه میشوند که برای حل یک مسائله بیشتر از قبل باید وقت بگذارند. در مراحل بعدی ممکن است تغییراتی در ادراک و تفکر و حساسیت به گرما ایجاد شود. بیماری ام اس پیشبینی ناپذیر است و به شکلهای مختلفی بر افراد اثر میگذارد. برخی از افراد دچار فراموشی یا از دست دادن تمرکز میشوند. بیشتر افراد مبتلا به ام اس تا حدودی از دست دادن کنترل مثانه را هم تجربه میکنند. چون سیگنالهای بین مغز و مثانه مختل میشوند. خستگی نیز یکی از نشانههای شایع ام اس است. در بعضی از افراد این بیماری با احساسی جزئی شروع میشود و ماهها یا سالها میگذرد؛ بدون اینکه فرد متوجه پیشرفت بیماری خود شود. برای بعضی دیگر علائم بیماری بهسرعت و در مدت چند هفته یا چند ماه تشدید میشود. فرد ممکن است حتی بعد از یک خواب خوب در طول شب باز هم احساس خستگی کند.
ابعاد و علائم ام اس
انواع بیماری ام اس شامل پنج نوع زیر است:
- نوع عود کننده ـ فروکش کننده: عود و بهبود از شایعترین نوع ام اس محسوب میشود. ویژگی اصلی این نوع از ام اس وجود حملات حاد (عود) پیش بینی نشده است. این حملات بسیار واضح هستند. به دنبال این حملات، بهبودی کامل یا نسبی بیمار همراه با عدم پیشرفت بیماری اتفاق میافتد. این بیماری در ۸۵ تا ۹۰ درصد بیماران به این شکل آغاز میشود. اگر علائم به طور کامل پس از هر حمله برطرف شوند، بیماری ام اس از نوع خفیف میباشد. اگر این افراد درمان نشوند به طور میانگین نیمی از آنها پس از ۱۰ سال به پیشروندهی ثانویه تبدیل میشوند!
- نوع پیشرونده ـ اولیه: وضعیت بیماران مبتلا به ام اس پیشرونده اولیه بهتدریج بدتر میشود. ممکن است گاهی وضعیت این بیماران برای مدت کوتاهی ثابت بماند یا بیمار به طور موقتی به میزان اندکی بهبود یابد. حدود ۹ درصد بیماران با این نوع ام اس دست و پنجه نرم میکنند. ام اس پیشروده معمولا از سن ۴۰ سالگی آغاز میشود.
- نوع پیشرونده ـ ثانویه: حدود ۶۵ درصد بیمارانی که ام اس از نوع عود و بهبود داشتهاند پس از مدتی دچار پسرفت میشوند. ابتدای اولیهی این دورهی بیماری از نوع عود و بهبود است اما پس از مدتی پیش رونده میشود، که به طور متوسط ۱۹ سال طول میکشد پیش رونده شود. به طور کلی ۳۱ درصد بیماران دوره پیشرونده ثانویه را تجربه میکنند. پیشرفت بیماری در این دوره با سرعت ثابت رخ نمیدهد.
- نوع پیشرونده ـ عود کننده: در ام اس عودکننده-پیشرونده، بیمار از ابتدا دچار پسرفت میشود، بیماری اصلی مداوم پیشرفت میکند، نشانهها در بیمار عود میکنند و معلوم نیست که بهبود یابند یا خیر. این مورد در بین بیماران ام اس کمتر شایع است. حدود ۵ درصد از بیماران ام اس از نوع عودکننده – پیشرونده هستند.
- ام اس خوش خیم
معمولا ام اس بر اساس نشانهها و علائم و نتایج آزمایشهای پزشکی تشخیص داده میشود.
پیشترها درمان مشخصی برای ام اس وجود نداشت تا اینکه محققان کانادایی موفق به درمان آن شدند. درمانهای موجود به منظور بهبود عملکرد بدن پس از هر مرحله و جلوگیری از حملات جدید صورت میگیرد. اگرچه داروهایی که برای درمان ام اس تجویز میشوند اندکی موثرند، اما دارای اثرات جانبی هستند و تحمل آن دشوار است.
با وجود اینکه شواهدی در مورد اثربخشی درمانهای جایگزین ام اس وجود ندارد، بسیاری از مردم به دنبال آن درمانها هستند. پیشبینی نتیجه دراز مدت درمان بسیار دشوار است، اما نتیجه قابل قبول بیشتر در زنان، افرادی که در سنین پایینتربه این بیماری مبتلا شدهاند، افرادی که در در آنها دوره عود مشاهده میشود و افرادی که آنها در مراحل اولیه، حملههای کمی را تجربه کردهاند مشاهده میشود.
علائم ام اس خوش خیم
در ام اس خوش خیم اگر چه علائم عمومی بیماری نظیر خستگی بدنی و ضعف حافظه را به صورت خفیف شاهدیم، ولی پس از سالها باز هم احتمال حمله مجدد وجود دارد. در ام اس خوش خیم حملات با فاصله اتفاق میافتند و ممکن است از بین بروند. در RRMS طی هر حمله بیمار وضعیت وخیمتری را تجربه میکند. در SPMS حملات مانند RRMS بوده ولی ادامه دار نیستند و پس از چند حمله فقط شاهد سیر صعودی علائم هستیم. طیPPMS بیماری بدون حمله بوده و روند صعودی به صورت دائمی در بیمار تظاهر میکند.
مقاله «مواد غذایی مفید برای بیماران ام اس» را مطالعه نمایید.
چند درصد از بیماران ام اس فلج میشوند؟
یکی از موضوعاتی که ذهن مبتلایان به بیماری MS و خانواده آنها را درگیر میکند این است که چند درصد بیماران اماس فلج میشوند و به عبارتی دیگر آیا پس از ابتلا به ام اس فرد فلج میشود؟ باید بدانیم که حدود دو سوم افراد درگیر با ام اس، توانایی راه رفتن خود را حفظ میکنند؛ اگر چه ممکن است این راه رفتن وابسته به استفاده از واکر یا عصا باشد.
بیماری ام اس چه اثراتی دارد؟
عواقب بیماری ام اس چه میتواند باشد؟ موارد زیر در اثر بیماری ام اس به وجود میآیند:
سرگیجه: سرگیجه همراه با مشکل در حفظ تعادل، از مشکلات معمول بیماران مبتلا به ام اس است. در واقع سرگیجه عدم تعادل در کنترل حرکات معمولا با پیشرفت تخریب سلولهای عصبی فرد را تحت تاثیر قرار میدهد. به همین خاطر است که بسیاری از مبتلایان به ام اس برای راه رفتن نیاز به عصا دارند.
مشکلات مثانه: بیشتر افراد مبتلا به ام اس دچار بیش فعالی مثانه میشوند. ام اس ممکن است بر عصبهای مرتبط با عضلات مسئول تخلیه روده نیز تأثیر بگذارند. در نتیجه فرد ممکن است دچار یبوست، بیاختیاری یا ترکیبی از اینها شود. با انجام بررسیهای اورودینامیک بهتر کنترل میشود. محدود کردن مصرف مایعات در عصر یا تخلیه مکرر ارادی در هیپررفلکسی دترسور کمککننده هستند.
مشکلات روده: بیمار دچار یبوست و مشکل در دفع مدفوع میشود و این مسئله میتواند منجربه بیاختیاری روده شود.
خستگی: تا ۹۰٪ از بیماران دچار خستگی میشوند و این خستگی توانایی آنها در انجام کارها در خانه یا محل کار را کاهش میدهد. درمان یبوست شامل رژیم با فیبر بالا و مایعات است. ملینهای طبیعی یا سایر ملینها ممکن است سودمند باشند. کاهش فیبر رژیم غذایی ممکن است در کنترل بیاختیاری مدفوع موثر باشد.
اختلال در عملکرد جنسی:این وضعیت که در بیشتر اوقات عارضهای غیر قابل پیشگیری است، ازدست دادن علاقه به روابط جنسی در مردان و زنان مبتلا به این بیماری شایع است.، خیلی وقتها یکی از علائم ابتلا به ام اس در نظر گرفته میشود.
تغییرات احساسی و افسردگی:تخریب میلین (Demyelination) و آسیب به رشتههای عصبی مغز میتواند موجب تغییرات احساسی شود. این تغییرات احساسی، فراتر از تغییراتی است که بهدلیل چالشهای کنار آمدن با تشخیص بیماری ام اس و پذیرفتن ابتلا به اختلالی پیشبینی ناپذیر و ناتوانکننده است. پژوهشها نشان داده است که احتمال افسردگی در بیماران ام اس ۵۰٪ است. افسردگی باید درمان شود. برای افسردگی و راههای مقابله با آن باید چه کرد؟ از جمله داروهای موثر شامل مهارکنندههای انتخابی بازجذب سروتونین(فلوکستین یا سرترالین)، ضدافسردگیهای سهحلقهای (آمیتریپتیلین، نورتریپتیلین یا دزپیرامین) و ضدافسردگیهای غیر سهحلقهای (ونلافاکسین) هستند.
اسپاستیسیتی (Spasticity) و اسپاسم عضلانی: گاهی رشتههای عصبی آسیبدیده در نخاع و مغز موجب اسپاسمهای عضلانی دردناکی میشود. به حالتی که در آن عضلات سفت میشوند و در برابر حرکت مقاوم میشوند، اسپاستیسیتی گفته میشود. اسپاستیسیته ممکن است با درمانهای فیزیکی، ورزش منظم و کشش بهتر شود. درمانهای موثر شامل باکلوفن، دیازپام، تیزانیدین، دانترولن و سیکلوبنزاپرین هیدروکلراید هستند.
لرزش: حرکت لرزشی غیر ارادی بیمار از اثرات دیگر است.
مشکلات بینایی: مشکلات بینایی اغلب اولین نشانه MS برای بسیاری از افراد است. علایمی نظیر: دوبینی، تاری دید، درد، مشکلات کنتراست بینایی که میتواند ناگهان شروع شود و بر روی یک یا هر دو چشم اثر بگذارد. در بسیاری از موارد، مشکلات بینایی موقت یا خود محدود کننده هستند و احتمالا از التهاب عصبی یا خستگی عضلات چشم ایجاد میشوند.
تغییرات در راه رفتن و تحرک: بیماری ام اس بهدلیل ضعف عضلات و ایجاد مشکلاتی در تعادل، سرگیجه و خستگی موجب تغییر در نحوهی راه رفتن افراد میشود.
راههای درمان ام اس چیست؟
در حال حاضر MS درمان قطعی ندارد و اکثر داروهای مصرفی در MS برای محدود کردن بیماری استفاده میشوند (نظیر اینترفرون). بیماری MS با شکلهای مختلف و با علائم متفاوت در افراد ظاهر میشود، بنابراین درمانهای متفاوت مورد نیاز بوده که توسط پزشک تشخیص داده میشود.
تحقیقات به طور مطلق رژیم غذایی خاصی برای بیماران مبتلا به MS مشخص نکردهاند، اما تحقیقات استفاده از چربیهای غیراشباع نظیر قرص روغن ماهی، روغن زیتون، امگا ۳ و امگا ۶ را مفید دانستهاند.
گرما به عنوان عامل ایجاد بیماری عنوان نشده است، اما در بدتر شدن بیماری موثر است. به نحوی که قرار گرفتن در هوای گرم و یا مکانهایی نظیر سونا برای این بیماران ممنوعیت دارد. برخی از ورزشهای سبک نظیر آیروبیک یا یوگا که باعث کاهش در سفتی عضلات و در نتیجه آرامش روحی میشوند در این بیماران توصیه میشود. اما تحقیقات جامعی در این راستا صورت نگرفته است.
درمان توان بخشی ام اس
هدف از درمان ام اس توانبخشی کمک به بهبود یا حفظ توانایی بیماران در انجام مفید و موثر کارهای خود در خانه یا محلکار است. بهطور کلی برنامههای توانبخشی شامل موارد زیر میباشد:
کنترل درد: حدود نیمی از کسانی که ام اس دارند دچار نوعی از درد میشوند، این درد میتواند نتیجهی یک جریان کوتاه در سیستم عصبی و یا به دلیل اسپاسم عضلانی یا فشار نیز باشد. پزشکان ممکن است داروهای ضد افسردگی یا ضد تشنج تجویز کنند تا درد عصبی را کاهش دهند. داروهای ضد درد و ضد اسپاسم نیز ممکن است به کار بیایند. درد عضلانی معمولا به ماساژ یا فیزیوتراپی خوب جواب میدهد. اگر درد حس کردید حتما به کمک پزشک خود راهی را برای تسکین آن انتخاب کنید.
بلع و گفتار درمانی: یک درمانگر گفتار و زبان، آموزشهای ویژهای را به فرد مبتلا میدهد.
توانبخشی شناختی: به بیمار کمک میکند تا مشکلات خاصی در تفکر و ادراک را مدیریت کند.
توانبخشی حرفهای: به افراد ناتوان کمک میکند که طرحهای شغلی ایجاد کنند، مهارتهای شغلی یاد بگیرند، شغلی برای خود بیابند و آن را حفظ کنند.
فیزیوتراپی برای بیماران ام اس
فیزیوتراپی نقش مهمی را در کاهش اثرات ام اس ایفا میکند. علیرغم گوناگون بودن علائم ام اس، مجموعه تمرینهای یکسان میتواند برای بیماران متفاوتی مفید باشد که علایم مختلفی را تجربه میکنند.
برخی از این علائم اماس، مانند ضعف یا اسپاسم عضلانی، علائم ثانویه آسیب دیدگی اعصاب در مراحل اولیه به شمار میآید. چنانچه بدن در فیزیوتراپی به گونهای تحریک شود که حرکتهایی طبیعی انجام دهد، اثرگذاری نامطلوب حرکت غیرطبیعی بدن بر عضلهها، حتی درصورت کاهش واکنشهای عضلانی به تاخیر میافتد. بعلاوه مدالیتههای درمانی مفیدی مانند تحریک مغناطیسی مغز، مغناطیس درمانی و اولتراسوند وجود دارند که به منظور تسریع فرایند درمان مورد استفاده قرار میگیرند.
فیزیوتراپی کمک میکند تا عضلات تقویت شده قدرتمند شوند. همچنین فیزیوتراپی به وانهادگی (relaxation) کمک مینماید که منجر به افزایش حرکات مفاصل و تقویت گردش خون میگردد. فیزیوتراپ میتواند تمرینهای هوازی را برای شما برنامهریزی نماید.
فیزیوتراپیست نقش بسزایی در تشخیص و درمان ام اس خواهد داشت.
فیزیوتراپی بیماران دچار ام اس بر بازگشت آنان به نقشهای اجرایی در خانه، محل کار و جامعه متمرکز میشود. متخصص فیزیوتراپی بیمار را در نخستین مراجعه کاملاً معاینه میکند تا ناحیههای قدرت و ضعف را تعیین کند و سپس بر مبنای نتایج به دست آمده، شرایط بیمار و اهداف درمان بیماری MS برنامه تمرینی خاصی را به منظور انجام در کلینیک و خانه تهیه میکند.
بر اساس مجموعه تحقیقات و شواهد علمی به مرور جمع شده، فیزیوتراپی میتواند برای بیماران ام اس مفید باشد. همچنین فیزیوتراپی بعنوان جزیی از یک رویکرد کلی برای کمک در کنترل علائم ام اس مانند بی رمقی (fatigue) پیشنهاد شده است. اگر چه فیزیوتراپی دامنههای وسیع و رویکردهای بسیاری داشته و ما تنها در شروع بررسی این نکته هستیم که کدام دامنه و رویکرد برای بیماران ام اس بهترین است.
اهداف فیزیوتراپی ام اس چیست؟
- حفظ و بهبود توانایی حرکتی مفصل
- حفظ و بهبود تعادل وهماهنگی
- به تاخیر انداختن اسپاسمهای عضلانی
- حفظ تناسب کلی
- حفظ الگوهای حرکتی طبیعی
فیزیوتراپی در کنترل دست و پا، کاهش گرفتگی، افزایش قدرت جسمانی، سهولت راه رفتن و مبارزه با دیگر عوارض ثانویه به یاری بیمار میآید.
روشهای فیزیوتراپی
- درمان با دست (منوال تراپی)
- ماساژ درمانی
- برنامه تمرینی
- اولتراسوند
- تحریک الکتریکی عصب از راه پوست
- تحریک مغناطیسی مغز
انجام فیزیوتراپی بایستی بصورت پیوسته و بلند مدت باشد تا بهترین نتیجه را برای بیمار در بر داشته باشد، در غیر این صورت نتیجه مورد نظر حاصل نخواهد شد. خود درمانی مداوم و موثر بخشی حیاتی در رویکرد به فیزیوتراپی جهت به حداقل رساندن علائم بیماری محسوب میشود. علائمی مانند گرفتگی عضلهها، بیرمقی، ضعف و درد.
- متخصص فیزیوتراپی شما را معاینه میکند و حرکتهای مناسب را به شما توصیه میکند و به صلاحدید ایشان چند جلسهای در همان مرکز تمرین میکنید. حرکاتی که فعلاً لازم دارید و تعداد و چگونگی انجام روزانه آنها در خانه را بیاموزید و در صورت نیاز به وسایل کمکی، آنها را از فروشگاههای این نوع لوازم تهیه کنید و یا اگر میتوانید مشابه آنها را برای خود بسازید.
- هر روزه در منزل وقتی را به حرکات فیزیوتراپی اختصاص دهید و ضمن انجام این ورزشها سعی کنید بیشتر به بهبودی و تندرستی فکر کنید.
- به صلاح دید فیزیوتراپیست هر چند هفته به او مراجعه کنیم تا هم درست انجام شدن حرکاتمان را بررسی کند و هم در صورت لزوم تغییراتی در نوع و تعداد حرکاتمان بدهد.
- بهترین حالت، انجام تعداد کمی حرکت در نوبتهای متعدد در طی روز است.
- حرکات را تا مرز رسیدن به خستگی انجام بدهیم. در صورت تمایل پس از مدتی استراحت می توان دوباره حرکات را تکرار کرد.
- هر موقعیتی که انجام حرکت را آسان کند مفید است، بنابراین با توجه به سبک شدن وزن بدن در آب، شنا یکی از مفیدترین ورزشها برای ما میباشد. البته نیازی به شنای حرفهای نیست و اندکی هم که در آب دست و پایمان را تکان دهیم بسیار مفید است.
- متخصص فیزیوتراپی احتمالاً توصیه میکند تا بیمار در ابتدا آهسته پیش برود و به تدریج سرعت یا تعداد دفعات انجام تمرینها را بیشتر کند. متخصص فیزیوتراپی در مواجهه با آن دسته از بیمارانی که علائم ام اس عملکردشان را مختل ساخته است، به دقت شرایطشان را بررسی و محدودیتهایشان را ثبت میکند.
به بیمار پیشنهاد میشود تا به منظور جلوگیری از گرم شدن بیش از حد (یکی از مشکلات رایج بیماران مبتلا به ام اس)، موارد زیر را رعایت کند:
- انتخاب محلی خنک برای تمرین کردن
- پوشیدن لباس گشاد و خنک که به گردن نچسبد و تنفس را دشوار نسازد.
- ثابت کردن پنکه در بالای سر.
- در وضعیتهایی قرار گرفته که در آنها احساس راحتی کرده و هم ترازی عضلهها و مفاصل وجود داشته باشد، مثل وقتی که روی رختخواب دراز کشیدهاید یا روی صندلی نشستهاید.
- به کار بردن الگوهای حرکتی که باعث ایجاد عدم تقارن نشود یا باعث افزایش سفتی و گرفتگی عضلهها نگردد.
- مشارکت در انجام تمرینهای هوازی
- استفاده صحیح از تجهیزات
ورزش مناسب برای بیماران ام اس
متخصص فیزیوتراپی برنامه تناسب اندام خاصی را متناسب با قدرت و اهداف بیمار طراحی میکند. تمرین و ورزش منظم برای کلیه بیماران مبتلا به ام اس در تمام سطحهای توانایی مفید است و بیمار میآموزد تا چگونه بر خستگی مزمن و حساسیت در برابر گرما غلبه کند و بیشترین فایده را از فیزیوتراپی ببرد.
متخصص فیزیوتراپی روشهای بهتر حرکت کردن و انجام وظایف خانه را آموزش میدهد و پیشرفت بیمار را در جلسههای بعدی بررسی میکند. بیمار موارد زیر را فرامیگیرد:
- کشش برای جلوگیری یا از بین بردن گرفتگی عضلانی
- حرکتهایی برای قوی نگه داشتن عضلهها
- تمرینهای دامنه حرکتی
- راهکارهایی برای جلوگیری از سقوط و زمین خوردن
- روش استفاده از عصا، چوب زیر بغل، اسکوتر، صندلی چرخدار یا دیگر وسایل کمکی در صورت لزوم
اکثر متخصصین فیزیوتراپی تعداد جلسات بیشتری را در نظر میگیرند تا بیمار به اهداف خود برسد، برای مثال بر مشکل کشیدن پا روی زمین که سرعت گام برداشتناش را آهسته میسازد غلبه کند. البته برخی متخصصین نیز پیگیری جلسات در خانه را توصیه میکنند.
کاردرمانی در ام اس
وظیفه کاردرمانی در ام اس تطبیق و تنظیم انجام کارها و تدابیر یکپارچهسازی فعالیتها بگونهای است که بیشترین حجم فعالیت با صرف انرژی کمتر صورت گیرد. (در واقع افزایش اثر بخشی انرژی صرف شده را کاردرمانی گویند).
فیزیوتراپی ام اس در منزل
فیزیوتراپی یکی از مهمترین بخشهای توانبخشی ام اس هست. انجام تکنیکها و آموزش ورزشهای درست در کاهش علایم ناشی از ام اس بسیار مؤثر است. در بیماری ام اس به دلیل کاهش توانایی راه رفتن، کاهش تعادل، ضعف و اسپاسم عضلات و … فیزیوتراپی کمک بسزایی در کاهش مشکلات جسمی و حرکتی میکند.
در جلسه اول فیزیوتراپیست به ارزیابی و طراحی برنامه میپردازد.
انواع ورزشها در برنامه فیزیوتراپی شامل موارد زیر است:
- ورزشهای کششی
- ایروبیک
- قدرتی
فواید انجام ورزش و فیزیوتراپی در ام اس عبارتند از:
- افزایش اعتماد بنفس
- افزایش قدرت و حرکت
- کاهش خستگی
