بورسیت شانه (Shoulder Bursitis) یا تورم مفصل بورسا، التهابی در بورسای شانه است که معمولاً در افراد بالای ۳۰ سال رخ میدهد و در بانوان بیشتر شیوع دارد. بورس یا بورسا (Bursa)، لایهای بسیار نازک و شبیه بالشتک است که در جایی از بدن مانند بین تاندونها، رباطها و استخوانها که ممکن است در آن اصطکاک ایجاد شود و منجر به فرسودگی اندامهای بدن گردد، وجود دارد. در ادامه به روشهای درمانی مختلف و بیان اهداف و مزیتهای فیزیوتراپی بورسیت شانه خواهیم پرداخت.
بورسیت شانه چیست؟
بورسیت شانه (Bursitis of the shoulder) و یا نشانگان گیر افتادگی شانه (impingement syndrome) زمانی اتفاق میافتد که بین قسمت بالایی استخوان بازو و سر استخوان شانه دچار ورم و قرمزی شود. بین این استخوانها، تاندونهای کلاهک گرداننده و کیسهای پر از مایع موسوم به بورس وجود دارد که از تاندونها محافظت میکند.
به صورت طبیعی تاندونها در این فضا به راحتی کار خود را انجام میدهند. در برخی افراد این فضا تنگ شده و حرکت طبیعی تاندون امکان پذیر نخواهد بود. این کار باعث التهاب بورس خواهد شد. التهاب باعث میشود که بورس و تاندونها ورم کرده و فضای مورد نیاز برای حرکت درست تاندونها و استخوانها از پیش هم کمتر شود. در نهایت فضای باقی مانده برای بورس و تاندون بسیار بسیار تنگ خواهد شد. هر بار که حرکت میکنند، بین استخوانها گیر میافتند و باعث بروز سندروم گیر افتادگی شانه خواهد شد.
علل بروز بورسیت شانه
رایجترین دلیل بروز بورسیت شانه، فعالیت زیاد و یا آسیب و جراحت شانه است. از طرفی عفونت هم باعث بروز این بیماری میشود. برخی از بیماریها همچون التهاب مفاصل، نقرس، ورم تاندون، دیابت و بیماریهای تیرویید هم میتوانند باعث بروز این مشکل شود. در بسیاری از بیماران، شکل استخوانها به گونهای است که فضای کمی برای بورس و تاندونها وجود دارد و در این افراد کوچکترین مقدار ضخیم شدن تاندون و بورس به بروز علائم منجر خواهد شد.
علائم بورسیت شانه
درد بورسیت شانه، به طور معمول، مداوم و کسل کننده است، اما بسته به شرایط میتواند شدید باشد. علاوه بر این، درد ناشی از بورسیت هم هنگام فعال بودن و هم در حالت استراحت احساس میشود. علائم بورسیت شانه ممکن است بعد از آسیب روتاتور کاف، آرتریت روماتوئید، شانه منجمد و دیگر اختلالات التهابی بهوجود آید.
به طور کلی و به تفکیک نوع، شدت علائم بورسیت متفاوت است و شامل موارد زیر میباشد:
- تحریک، سفتی و تورم احتمالی
- دردی مبهم و کسل کننده که ممکن است با سوزش و تب همراه باشد
- حساسیت به لمس و وجود درد حین لمس کردن
- درد با یا بدون حرکت مفصل شانه
گرمای بیش از حد در محل آسیب دیدگی - کاهش دامنه حرکتی و ضعیف شدن عضلات شانه
- داشتن الگوی خواب نامناسب به دلیل درد شانه
- در بورسیت مزمن، تورم بارزترین علامت است که برای مدتی ادامه داشته و بهبود نمییابد. تورم ناشی از بورسیت مزمن، دردناک است و معمولاً قرمز نمیشود.
- در بورسیت آلوده، بیمار معمولاً گرمای بیش از حد در محل بورس ملتهب تجربه میکند. بیمار همچنین از حساسیت زیاد، درد و تب شکایت دارد. تورم و قرمزی در بورسیت آلوده معمولا از محل آسیب دیدگی گسترش پیدا میکند.
- بورسیت آسیب دیده با شروع سریع تورم ظاهر میشود که معمولاً پس از یک اتفاق خاص رخ میدهد. برای مثال بازیکن فوتبالی که با شدت زیاد روی شانه خود به زمین چمن مصنوعی برخورد میکند، مستعد ابتلا به بورسیت آسیب دیده است. ناحیه آسیب دیده ممکن است متورم، گرم و همراه با کبودی باشد.
تشخیص بورسیت شانه
تشخیص نوع بورسیت شانه مشکل است و علائم ممکن است به یک نوع بورسیت دیگر نسبت داده شود. این امر به ویژه هنگامی اتفاق میافتد که بخواهیم بورسیت مزمن را از بورسیت آلوده متمایز کنیم. تشخیص بورسیت شانه و نوع آن، توسط پزشک با ارزیابیهای اولیه و در نهایت با سونوگرافی و MRI انجام میگیرد.
علاوه بر معاینه بالینی و فیزیکی و گرفتن شرح حال بیمار، روشهای زیر برای تشخیص بورسیت شانه مورد استفاده قرار میگیرد:
رادیولوژی اشعه ایکس: در این روش تشخیصی از ذرات الکترو مغناطیسی برای تهیه تصاویری از بافتهای داخلی، استخوانها و بافتها استفاده میشود.
ام آرآی: در این روش تشخیصی از امواج رادیویی و یک میدان مغناطیسی برای گرفتن یک تصویر دقیق و با جزئیات از ساختار و اندامهای بدن استفاده میشود. تصاویر گرفته شده به یک رایانه منتقل شده و بعد از پردازش تصویر نهایی قابل ارزیابی خواهد بود.
سونوگرافی: در این روش برای مشاهدهی اندامها و بافتهای داخلی از امواج صوتی با فرکانس بالا استفاده میشود.
آسپیراسیون برای درمان بورسیت شانه: در این روش با استفاده از یک سوزن مخصوص مقداری از مایعات درون بورس ملتهب برداشته میشود. این مایعات در آزمایشگاه از نظر وجود عفونت و نقرس که از عوامل احتمالی بورسیت هستند، بررسی میشوند.
آزمایش خون: در این روش با بررسی دقیق فاکتورهای خاصی در خون، وجود احتمالی عوامل و مشکلات و بیماریهای دیگر بررسی میشود.
درمان بورسیت شانه
روشهای درمانی غیر جراحی:
کم کردن مقدار التهاب اولین قدم برای درمان بورسیت شانه است. از انجام کارهایی که باعث درد میشوند خودداری کنید. سعی نکنید که دست خود را بیش از حد طبیعی بکشید و یا بلند کنید. امکان درمان التهاب با داروهای ضد التهاب مانند ایبوپروفن و استامینوفن وجود دارد. این داروها کمک میکنند تا التهاب و درد کاهش پیدا کند.
بسیاری از بیماران، با مصرف این داروها و رعایت این نکتهها در چند هفته بورسیت شانه را درمان خواهند کرد. بعد از اینکه درد از بین رفت، با انجام ورزشهای خاص و انجام تمرینهای فیزیوتراپی میتوان فعالیتهای عادی را بدون درد انجام داد.
اگر علائم بیماری از بین نرود، گام بعدی تزریق کورتیزون یا استروئید به بورس ملتهب است. کورتیزون دارویی قوی است که التهاب را درمان میکند و اثری بر بهبود درد ندارد. اگر علائم فرد شدید باشد، پزشک در اولین ویزیت به بیمار این دارو را تزریق خواهد کرد. یکی از عوارض جانبی تزریق این دارو ضعیف شدن تاندونها است. اگر نیاز به تزریق دوبارهی کورتیزون باشد، باید تحت نظر پزشک انجام شود.
روشهای درمانی جراحی:
گاهی برای درمان بورسیت شانه نیاز به جراحی وجود دارد. در این روش توسط یک وسیله به نام آرتوسکوپ شکاف و برش کوچکی ایجاد میشود. در جریان جراحی بورس ملتهب، برخی از استخوانها و زواید استخوانی برداشته شده و به این ترتیب فضای بزرگی برای کلاهک گرداننده تاندون ایجاد میشود.
فیزیوتراپی بورسیت شانه
فیزیوتراپی بورسیت شانه، شامل تمرینات دامنه حرکتی میباشد. هر فردی که در یک شغل، فعالیت یا سرگرمی شرکت میکند که علائم را تشدید کند، مهم است که بخشهایی از سبک زندگی خود را تغییر دهد تا بتواند به بهبودی کامل برسد. فیزیوتراپیست، طی جلسات فیزیوتراپی بورسیت شانه به بیمار کمک میکند که روش درمانی مناسب برای بیمار به واسطه ارزیابی بدنی و تکنیکهای دستی انجام شود.
فیزیوتراپیست به منظور کاهش درد بورسیت و بهبود دامنه حرکت، با وارد آوردن فشار بر روی بافتهای شانه میتواند گام نخست جهت تسکین درد را بردارد. هنگامی که درد کم شود، فیزیوتراپیست به بیمار مبتلا به بورسیت شانه، روشهایی را برای حرکت دادن شانه آموزش میدهد که منجر به التهاب نشود و همچنین یک برنامه تمرینی و کششی شانه را برای بیمار تنظیم مینماید.
پیشگیری از بورسیت شانه
توصیههای زیر را جدی بگیرید:
- قبل از انجام حرکات ورزشی و یا شرکت در مسابقاتی که حرکات تکرار شوندهی زیادی دارند، حتماً گرم کنید.
- ورزشها و یا تمرینات ورزشی جدید را به آهستگی و به تدریج آغاز کنید و به کم کم فشار وارد شده بر بدن را افزایش دهید.
- در هنگام انجام حرکات و فعالیتهای روزانه به خود استراحت دهید.
- مفاصلی که در معرض خطر هستند را روی سطوح نرم قرار دهید.
- فعالیتهایی که باعث درد میشوند را متوقف کنید.
- ساختار قامتی مناسب را تمرین کنید، در هنگام انجام فعالیتهای روزانه باید ساختار مناسب داشته باشید.
چه زمانی برای درمان باید به پزشک مراجعه کرد؟
در صورت مشاهدهی موارد زیر به پزشک مراجعه کنید:
- درد و یا مشکلات حرکتی که فعالیتهای روزانهی فرد را متوقف میکند
- دردی که با درمان بهبود پیدا نمیکند و یا حتی بدتر میشود
- ایجاد تودهای برجسته در محل مفصل درگیر
- تورم و قرمزی مفصل
- تب و لرز یا تعریق شبانه
نکات کلیدی درباره بورسیت شانه
- در بیماری بورسیت، بورسها و یا کیسههای سینوویال ملتهب و دردناک میشوند. بورسها کیسههایی کوچک و پر از مایع هستند که بین ماهیچهها، تاندونها و استخوانهای مجاور مفاصل قرار میگیرند و حرکات آنها را تسهیل میکنند.
- بورسیت شانه و یا نشانگانگیر افتادگی شانه زمانی اتفاق میافتد که بین قسمت بالایی استخوان بازو و سر استخوان شانه دچار ورم و قرمزی شود.
- رایجترین دلیل بروز بورسیت شانه، فعالیت زیاد و یا آسیب و جراحت شانه است.
- از انجام کارهایی که باعث درد میشوند خودداری کنید.
- امکان درمان التهاب با داروهای ضد التهاب مانند ایبوپروفن و استامینوفن وجود دارد.
- تزریق کورتیزون و جراحی هم برای درمان بیماری مورد استفاده قرار میگیرد.
