بیماری نوروپاتی به خاطر آسیب به اعصاب محیطی ایجاد میشود و از دلایل ایجاد آن میتوان دیابت را نام برد. همچنین از علائم این بیماری حساسیت شدید به لمس و ضعف عضلانی است. در ادامه به روشهای درمانی مختلف و بیان اهداف و مزیتهای فیزیوتراپی نوروپاتی خواهیم پرداخت.
نوروپاتی چیست؟
بیماری نوروپاتی در نتیجه آسیب به اعصاب خارج مغز و نخاع (اعصاب محیطی) ایجاد میشود و اغلب باعث ضعف، و ایجاد بیحسی و درد در دستها و پاها میشود. همچنین مناطق دیگر بدن شما را تحت تأثیر قرار میدهد. سیستم عصبی محیطی شما اطلاعات را از مغز و نخاع (سیستم عصبی مرکزی) به بقیه بدن میفرستد. اعصاب محیطی همچنین اطلاعات حسی را به سیستم عصبی مرکزی میفرستند.
یکی از علل شایع آن دیابت است، افراد مبتلا به نوروپاتی محیطی به طور کلی درد را مثل چاقو خوردن، سوزش یا سوزن سوزن شدن احساس میکنند. در بسیاری از موارد، علائم بهبود مییابند، خصوصاً اگر ناشی از یک بیماری قابل درمان باشد. داروها میتوانند درد نوروپاتی محیطی را کاهش دهند.
علائم نوروپاتی
هر عصبی در سیستم محیطی شما عملکرد خاصی دارد، بنابراین علائم به نوع اعصاب آسیب دیده بستگی دارد.
اعصاب به این صورت دسته بندی میشوند:
- اعصاب حسی که مانند پوست دما، درد، لرزش یا لمس احساس میکنند.
- اعصاب حرکتی که حرکت عضلات را کنترل میکنند.
- اعصاب خودمختار که عملکردهایی مانند فشار خون، ضربان قلب، هضم و مثانه را کنترل میکنند.
علائم و نشانههای نوروپاتی محیطی
- شروع تدریجی بیحسی، سوزن سوزن شدن یا سوزن سوزن شدن در پاها یا دستها، که میتواند به سمت بالا در پاها و بازوها گسترش یابد.
- درد تیز، لرزشی، ضرباندار یا سوزش
- حساسیت شدید به لمس
- درد در هنگام فعالیتهایی که نباید باعث درد شوند، مانند درد در هنگام فشار دادن روی پاها یا زیر پتو
- عدم هماهنگی و سقوط
- ضعف عضلانی
- کاهش حس و یا ضعف حرکتی به شکل دستکش و جوراب در اندامها
علائم اعصاب خودمختار
- عدم تحمل گرما
- تعریق بیش از حد یا عدم توانایی تعریق
- مشکلات روده، مثانه یا گوارش
- تغییر فشار خون، ایجاد سرگیجه یا سبکی سر
دلایل ایجاد نوروپاتی محیطی
نوروپاتی محیطی حتی یک بیماری نیست، آسیب عصبی ناشی از تعدادی بیماری است. شرایطی که ممکن است باعث نوروپاتی محیطی شوند عبارتند از:
- بیماریهای خود ایمنی
- دیابت
- عفونتها
- اختلالات ارثی
- تومورها
- اختلالات مغز استخوان
- بیماریهای دیگر
بیماریهای خود ایمنی
این موارد شامل سندرم شوگرن، لوپوس، آرتریت روماتوئید (رماتیسم مفصلی) و سندرم گیلنباره است.
دیابت
بیش از نیمی از افراد دیابتی به نوعی نوروپاتی مبتلا میشوند.
عفونتها
این موارد شامل برخی از عفونتهای ویروسی یا باکتریایی از جمله بیماری لایم، زونا، ویروس اپشتینبار، هپاتیت B و C، جذام، دیفتری و اچ آی وی است.
اختلالات ارثی
اختلالاتی مانند بیماری Charcot-Marie-Tooth انواع ارثی نوروپاتی است.
تومورها
رشد تومورهای سرطانی (بدخیم) و غیرسرطانی (خوش خیم) میتواند بر روی اعصاب ایجاد شود یا اعصاب را تحت فشار قرار دهد. همچنین، پلی نوروپاتی میتواند در نتیجه برخی از سرطانها مربوط به پاسخ ایمنی بدن ایجاد شود. اینها نوعی اختلال دژنراتیو به نام سندرم پارانئوپلاستیک است.
اختلالات مغز استخوان
اینها شامل یک پروتئین غیر طبیعی در خون (گاموپاتیهای مونوکلونال)، نوعی سرطان استخوان (میلوم)، لنفوم و بیماری نادر آمیلوئیدوز است.
بیماریهای دیگر
این موارد شامل بیماری کلیه، بیماری کبدی، اختلالات بافت همبند و تیروئید کم کار (کم کاری تیروئید) است.
دلایل دیگر ایجاد کننده نوروپاتی شامل موارد زیر است:
- اعتیاد به الکل
- قرار گرفتن در معرض سموم
- داروها
- ضربه یا فشار بر روی عصب
- کمبود ویتامین
قرار گرفتن در معرض سموم:
مواد سمی شامل مواد شیمیایی صنعتی و فلزات سنگین مانند سرب و جیوه است.
داروها:
برخی از داروها، به ویژه آنهایی که برای درمان سرطان (شیمی درمانی) استفاده میشوند، میتوانند باعث نوروپاتی محیطی شوند.
ضربه یا فشار بر روی عصب:
تروما، مانند تصادفات ناشی از وسایل نقلیه موتوری، زمین خوردن یا صدمات ورزشی، میتواند اعصاب محیطی را قطع یا آسیب برساند. فشار عصبی میتواند ناشی از گچ گرفتن یا استفاده از عصا یا تکرار حرکتی مانند تایپ کردن چندین بار باشد.
کمبود ویتامین:
ویتامینهای گروه B از جمله B-1 ،B-6 ،B-12، ویتامین E و نیاسین برای سلامت اعصاب بسیار مهم است.
عوامل افزایش دهنده خطر ابتلا به نوروپاتی محیطی
عوامل افزایش دهنده خطر ابتلا به نوروپاتی شامل موارد زیر است:
- دیابت، به ویژه اگر سطح قند شما به خوبی کنترل نشده باشد
- سوء مصرف الکل
- کمبود ویتامین، به ویژه ویتامین های گروه B
- عفونتهایی مانند بیماری لایم، زونا، ویروس اپشتین بار، هپاتیت B و C و HIV
- بیماریهای خود ایمنی مانند آرتریت روماتوئید و لوپوس که در آن سیستم ایمنی بدن به بافتهای خود حمله میکند.
- اختلالات کلیه، کبد یا تیروئید
- قرار گرفتن در معرض سموم
- حرکت تکراری، مانند کارهایی که برای کارهای خاص انجام میشود
- سابقه خانوادگی نوروپاتی
عوارض ناشی از نوروپاتی
عوارض ناشی از نوروپاتی شامل موارد زیر میباشد:
- سوختگی و ضربه پوستی
- عفونت
- سقوط
سوختگی و ضربه پوستی
ممکن است در نقاطی از بدن که بیحس شدهاند، تغییرات دما یا درد را احساس نکنید.
عفونت
پاهای شما و سایر مناطق فاقد احساس میتوانند بدون اطلاع شما آسیب ببینند. این مناطق را مرتباً بررسی کرده و آسیبهای جزئی را قبل از آلوده شدن درمان کنید، خصوصا اگر مبتلا به دیابت هستید.
سقوط
ضعف و کاهش احساس ممکن است با عدم تعادل و افتادن همراه باشد.
فیزیوتراپی نوروپاتی
فیزیوتراپیستها نقش مهمی در کمک به افراد مبتلا به نوروپاتی محیطی دارند. فیزیوتراپی نوروپاتی به بهبود و حفظ عملکردهایی که به علت نوروپاتی محیطی دچار مشکل شدهاند، کمک میکند. فیزیوتراپیست همراه با شما یک برنامهی درمانی را برای کمک به پاسخگویی به نیازها و اهداف خاص فردی شما، تهیه خواهد کرد. از آنجا که علت، نوع و علائم نوروپاتی محیطی میتواند متفاوت باشد، رویکرد مراقبتی برای آن نیز متفاوت است.
توصیههای مراقبتی فیزیوتراپیست
فعالیت های گلایدینگ (gliding) عصب:
برای عملکرد خوب، اعصاب به سه چیز نیاز دارند: حرکت، خون و فضا. تمرینهایی که موجب حرکت دادن و سُراندن (gliding) اعصاب شما میشوند اغلب برای کنترل علائم نوروپاتی محیطی مفید هستند و همچنین روند انتقال مواد مغذی به عصب و روند بهبود آن را تقویت میکنند.
ورزشهای نوروپاتی:
فیزیوتراپیست شما ممکن است تمرینات شدید و متوسطی را توصیه کند تا بتواند قدرت و عملکرد فیزیکی شما را بهبود بخشد.
فعالیتهای تعادلی و هماهنگی:
فیزیوتراپیست شما ممکن است بر روی استراتژیهایی کار کند که موجب بهبود تعادل و هماهنگی شما شوند. هر کدام از آنها ممکن است با نوروپاتی محیطی دچار مشکل شده باشند. بهبود تعادل و هماهنگی میتواند خطر سقوط و زمین خوردن شما را کاهش دهد.
پوشیدن بریسها (bracing):
فیزیوتراپیست ممکن است برای آسیب عصب شما پوشیدن بریس (brace) را تجویز کند. بریسها برای محافظت از اعصاب مجروح استفاده میشوند و به شما کمک میکنند که بی خطر حرکت کنید.
آموزش:
فیزیوتراپیست به شما آموزش خواهد داد که چگونه با خیال راحت نوروپاتی محیطی را کنترل کنید. آموزشی که دریافت میکنید بر اساس نیازهای شخصی شما خواهد بود و ممکن است تمرکز آن بر روی بهبود امنیت شما، جلوگیری از ایجاد مشکلات بیشتر و یا یافتن راههای جایگزینی برای انجام بعضی کارها باشد.
سایر روشهای فیزیوتراپی درمان نوروپاتی
فیزیوتراپیست میتواند از لیزر تراپی، مگنت درمانی، طب سوزنی، شاک ویو درمانی و … جهت افزایش تغذیه عصب استفاده کند.
پیشگیری از ابتلا به نوروپاتی
برخی روشهای جلوگیری از نوروپاتی شامل موارد زیر است:
بهترین روش، مدیریت شرایط میباشد. مانند مصرف الکل و دخانیات، دیابت یا آرتریت روماتویید.
رژیم غذایی غنی از میوهها، سبزیجات، غلات کامل و پروتئین بدون چربی داشته باشید تا اعصاب سالم بماند. با خوردن گوشت، ماهی، تخم مرغ، غذاهای لبنی کم چرب و غلات غنی شده از کمبود ویتامین B-12 محافظت کنید. اگر گیاهخوار یا وگان هستید، غلات غنی شده منبع خوبی از ویتامین B-12 هستند، اما در مورد مکملهای B-12 با پزشک خود مشورت کنید.
به طور منظم ورزش کنید، با تأیید پزشک، حداقل سه بار در هفته حداقل ۳۰ دقیقه تا یک ساعت ورزش کنید. از عواملی که ممکن است باعث آسیب عصبی شوند، اجتناب کنید، از جمله حرکات تکراری، موقعیتهای تنگ که به اعصاب فشار وارد میکنند، قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی سمی، سیگار کشیدن و مصرف بیش از حد الکل.
