همانطور که میدانید، درد زانو از شایعترین انواع دردهای مفصلی و استخوانی هستند. زانو درد به دلایل مختلف اتفاق میافتد. یکی از عوامل آسیب دیدگی و دردهای زانو، پارگی مینیسک است. در ادامه به روشهای درمانی مختلف و بیان اهداف و مزیتهای فیزیوتراپی پارگی مینیسک زانو خواهیم پرداخت.
مینیسک زانو چیست؟
در هر یک از زانوهای ما دو مینیسک وجود دارد. مینیسک از دو عضو حلالی شکل تشکیل شده که در بالای استخوان تیبیا یا همان استخوان ساق پا قرار گرفته است. مینیسک جنسی غضروفی دارد. مینیسک میانی در وجه داخلی زانو قرار دارد و مینیسک جانبی همانطور که از نامش پیداست، در قسمت خارجی زانو قرار دارد.
مینیسکها مثل غضروفها بدون رگ و عصب هستند. یعنی بدن قادر نیست به آنها دستوری بدهد و همچنین این بافتها قابل ترمیم هم نیستند زیرا هیچ نوع رگ خونی برای تغذیه به آنها وارد نمیشود. البته خارجیترین بخش مینیسک داخلی از حمایت رگهای خونی بهره میبرد. این نوع ساختار بافتی مینیسکها عملاً باعث ایجاد مشکل میشود. به این دلیل که وقتی مینیسکها دچار مشکل شوند، مثلاً وقتی پاره میشوند، دیگر هیچ راهی برای تغذیه و حمایت و ارسال ترکیبات لازم برای بازسازی وجود ندارد. در نتیجه باید گفت که مینیسکی که پاره میشود، دیگر به صورت خود به خودی و توسط بدن قابل درمان نمیباشد.
کار مینیسک این است که به عنوان یک لایه محافظ و ضربهگیر و همانند یک بالش میان استخوان تیبیا (استخوان ساق پا) از پایین و استخوان فمور (استخوان ران) از بالا، قرار بگیرد. مینیسک با میانجیگری بین این دو استخوان قادر خواهد بود وزنی که به مفصل زانو وارد میشود را به خوبی توزیع کند.
پارگی مینیسک
معمولا گیر افتادن مینیسک بین دو استخوان ران و ساق پا در هنگام حرکت کردن زانو، باعث پارگی مینیسک میشود. اغلب پارگیهای مینیسک در قسمت داخلی زانو ایجاد میشود، چون این قسمت از مینیسک بیشتر در معرض گیر افتادن بین دو استخوان متحرک مفصل زانو میباشد. این پارگیهای داخلی و بسیاری از پارگیهای شدید در قسمت خارجی مینیسک، نمیتوانند بهبود پیدا کنند.
علت پارگی مینیسک زانو چیست؟
پارگی مینیسک زانو به حالتی گفته میشود که در آن مینیسک دچار آسیب دیدگی و جراحت میشود. پارگی مینیسک میتواند بسیار بزرگ باشد بهطوری که اطراف و لبههای آن در مفصل گیر بیفتند. گاهی پارگی آنقدر جزئی و کوچک است که فقط کمی التهاب بهوجود میآورد.
پارگی مینیسک میانی بسیار شایعتر از پارگی مینیسک جانبی است. یکی از انواع رایج پارگیهای مینیسک، پارگی نوع دسته سطلی است. اسم عجیب این نوع پارگی از آنجایی میآید که در آن مینیسک از وسط ترک میخورد هر چند که حلقه داخلی همچنان سالم باقی میماند. دو دلیل عمده وجود دارد که باعث پارگی بافت غضروفی در زانو میشود. این دو عامل همان مواردی هستند که تقریباً در تخریب و آسیب دیدگی غضروفهای بخشهای مختلف بدن نقش دارند. اولین مورد آسیب دیدگی و جراحت ناشی از ضربههای فیزیکی و فشار و تنش شدید است. مورد دوم که شایعتر از نوع اول هم هست، تغییر شکل و فرسایش در طول زمان است.
آسیب دیدگی و جراحات معمولاً به علت چرخش و پیچش شدید مفصل یا حرکات دیگر که باعث فشار زیاد به مینیسک میشوند، ایجاد میشود. وقتی زانو کمی در حالت خمیده است و در حال تحمل وزن بدن است، حرکت پیچشی و چرخشی به شدت میتواند به آن آسیب برساند. آسیب دیدگی ناشی از فرسایش زمانی اتفاق میافتد که ما یک سری حرکات و فعالیتهای نامناسب در طول یک دوره طولانی داشته باشیم. یکی از عواملی که به فرسایش مینیسک کمک میکند، افزایش سن است. با بالا رفتن سن، بافتها آمادگی و قدرت اولیه خود را از دست میدهند و در نتیجه بیشتر در معرض آسیبهای طولانی مدت و فرسایشی قرار میگیرند.
انواع پارگی میسنیک
تعیین نوع پارگی مینیسک یکی از فاکتورهای مهم در نوشتن یک طرح درمان است که نه تنها بهطور ویژه برای سلامت شخص بلکه برای درمان آسیب طراحی میشود.
بطور کلی شش نوع پارگی شایع مینیسک وجود دارد:
پارگی جزئی
پارگی قسمتی از مینیسک شایعترین نوع پارگی مینیسک است. این نوع پارگی بطور طبیعی بخاطر از فرسایش و سائیدگی زانو در اثر بالا رفتن سن رخ میدهد. اولین نشانههای وجود پارگی جزئی در حدود سن ۲۰ الی ۳۰ سالگی بروز خواهد کرد. این پارگی معمولاً نیازی به جراحی ندارد.
پارگی شعاعی
این نوع پارگی شایعترین نوع پارگی است که به جراحی نیاز دارد. پارگی شعاعی در ناحیهای رخ میدهد که خونرسانی به آن ناحیه انجام نمیگیرد عدم خونرسانی بهبودی پارگی را تقریباً غیرممکن کرده و تنها گزینه درمانی برداشتن بخش آسیب دیده مینیسک است.
پارگی افقی
پارگی افقی را بسته به محل پارگی میتوان با جراحی درمان کرد. اگر پارگی در محل دارای رگ خونی رخ داده باشد، صرفا با بخیه زدن آن، پارگی بهبود خواهد یافت. ولی اگر پارگی در محل فاقد رگ خونی رخ بدهد، بهبودی پارگی غیرممکن است و باید بخش آسیب دیده را با جراحی برداشت.
پارگی فلاپ (شبیه به بال)
پارگی فلاپ یکی از پارگیهای نادر است. بخشی از مینیسک به شکل بال پاره شده و در مفصل زانو گیر میکند. فلاپ پاره شده را باید از طریق جراحی برداشت تا زانو بتواند مجدداً حرکت کند.
پارگی پیچیده
این نوع پارگی ترکیبی از چند نوع پارگی است و درمان آن نیز به همین خاطر دشوار است. پارگی پیچیده معمولاً ترکیبی از پارگی شعاعی و افق است و معمولاً ترمیم نمیشود.
پارگی دسته سطلی
این نوع پارگی یک نوع پارگی بزرگ افقی است که نیازمند رسیدگی فوری پزشکی است. به علت بخش بزرگ پارگی مینیسک، این نوع پارگی باعث محدود شدن حرکت زانو و حتی گیر کردن زانو خواهد شد. برای بازگرداندن قدرت حرکت به زانو، به جراحی فوری زانو نیاز خواهد بود.
علائم پارگی مینیسک زانو
افرادی که پارگی مینیسک زانو را تجربه میکنند معمولاً از درد زانو شکایت میکنند. هنگام پارگی مینیسک زانو معمولاً علائمی مثل تورم، درد، التهاب در مفصل مشاهده میشود. به علاوه مسائل دیگری مثل سر و صدا کردن، گیر کردن یا قفل شدن زانو هم میتواند مشاهده شود.
گاهی هم وقتی که اوضاع بدتر است، ممکن است زانو به شدت سفت و خشک شود و دامنه حرکتی آن به میزان قابل توجهی کاهش پیدا کند. مثلاً دیگر بیمار قادر نباشد زانو را به طور کامل باز کند. این علائم البته بیشتر در حالتی پیش میآید که پارگی مربوط به مینیسک میانی باشد. از آن جایی که پارگی مینیسک میانی بسیار شایعتر از پارگی مینیسک جانبی است، دانستن علائم مربوط به پارگی مینیسک میانی اهمیت بیشتری دارد.
وقتی مینیسک شما پاره میشود، ممکن است علائم پارگی مینیسک شما به صورت زیر باشد:
- مشکل در راست کردن زانو
- احساس درد بسیار تیز و تیرکشنده در زانو
- گیر کردن زانو یا قفل شدن زانو در برخی موارد
- احساس شنیدن صدا از زانو یا پاره شدن چیزی در زانو
- داشتن تورم در ناحیه زانو تا 24 ساعت بعد از آسیبدیدگی
- مشکل در راه رفتن به خاطر درد زانو یا احساس گیر کردن چیزی در زانو
- درد زانو در موارد پارگی مینیسک معمولا در قسمت داخلی یا خارجی زانو (طرفین) احساس میشود
- به طور کلی تورم زانو نشان دهندهی وجود مشکلی در زانو و از علائم پارگی مینیسک زانو است و در اغلب موارد این تورم ناشی از آسیب مینیسک است.
تشخیص پارگی مینیسک زانو
تشخیص دادن پارگی مینیسک در قدم اول با گرفتن شرح حال از بیمار و معاینه فیزیکی او آغاز میشود. فیزیوتراپیست سعی میکند علت درد شدید زانو را تشخیص دهد و در مورد قفل شدن زانو، صدا دادن و تقتق زانو در هنگام حرکت، از شما سوال میپرسد. عکسبرداری با اسکن ام.آر.آی بهترین راه برای تایید و تشخیص قطعی پارگی مینیسک زانو است.
رادیوگرافی با اشعه ایکس نمیتواند پارگی مینیسک را نشان دهد اما میتواند در تشخیص مشکلات مربوط به استخوان مانند شکستگی، آرتروز و وجود تکههای استخوان که در مفصل زانو ماندهاند، مفید باشد. در بیماران مسنتر معمولا در حالتی که بیمار ایستاده است، از هر دو زانوی او با اشعه ایکس، عکسبرداری میشود.
پارگی مینیسک زانو در هر درجهای که باشد، فرد را دچار درد و التهاب در زانو میکند.
درمان پارگی مینیسک زانو
اولین چیزی که باید در مورد درمان پارگی مینیسک زانو بدانید این است که اگر حتی پارگی و آسیب دیدگی مینیسک زانو از طریق ام آر آی تشخیص داده شده باشد، باز هم نمیتوان سریع نتیجه گرفت که حتماً عمل جراحی باید انجام شود. در واقع استفاده از تصویر برداری ام آر آی فقط برای تشخیص و قطعیت پارگی مینیسک است و لزوماً به معنی بیفایده بودن تمام راه حلهای دیگر نیست.
اقدامات درمانی مختلفی برای درمان پارگی مینیسک وجود دارد که به ماهیت و شدت آسیب مینیسک بستگی دارد. درمانها به دو گروه کلی درمانهای بدون جراحی و با جراحی تقسیم میشوند.
درمان بدون جراحی
درمان بدون جراحی برای پارگیهایی مناسب است که در ناحیه دارای رگ خونی غضروف محدود شده است و خونرسانی به بهبودی کمک خواهد کرد. پزشک بررسی میکند که آیا زانوی شما پایداری خود را حفظ کرده است و مطمئن میشود که علائم بالینی با استراحت تسکین یابد.
میتوانید از پروتکل RICE استفاده کنید که مخفف استراحت (Rest)، یخ (Ice)، فشردن (Compressin)، و بالا نگه داشتن اندام (Elevation) است. ممکن است پزشک به شما توصیه کند که از عصای زیر بغل برای برداشتن وزن از روی زانو کمک بگیرید. باید هر بار به مدت ۲۰ دقیقه روی مفصل را یخ بگذارید و در سایر مواقع نیز آن را با یک باند کشی تحت فشار قرار دهید. مفصل زانو را بالاتر از سطح قلب خود قرار دهید تا ورم کاهش یابد. همچنین ممکن است پزشک برایتان داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی تجویز کند تا درد و ورم فروکش کند.
درمان با جراحی
درمان جراحی عبارت است از بخیه زدن بخشهای پاره شده در صورت امکان بهبودی یا برداشتن بخش آسیب دیده برای بازیابی امکان حرکت مفصل.
مهمترین روشهای درمانی پارگی مینیسک:
- استراحت، گذاشتن یخ، بستن زانو با بانداژ کشی و بالا نگه داشتن پا بر روی چند بالش
- عمل جراحی برای ترمیم پارگی مینیسک
- عمل جراحی برای برداشتن قطعه پاره شده از مینیسک
فیزیوتراپی پارگی مینیسک زانو
درمانهای پارگی مینیسک بسته به شدت آسیب فرق میکند. بطور معمول پارگیهای جزئی یا تحلیل رونده را میتوان بهصورت محتاطانه با فیزیوتراپی درمان کرد. فیزیوتراپی شامل تمرینات سبکی است که باعث وخامت درد نشود و همچنین برای بیمار لذت بخش باشد. فیزیوتراپی پارگی مینیسک برای بازیابی توان حرکتی مفصل زانو و همچنین ایجاد یک راه درست برای حرکت دادن مفصل بدون فشار آوردن بر عضلات و سایر بافتها اهمیت دارد. تمرینات پارگی مینیسک با افزایش جریان خون، تقویت قدرت عضلات اطراف زانو برای حرکت درست مفصل، فرآیند ریکاوری را تسریع میکند. پزشک وضعیت شما را ارزیابی، و با تشخیص خود، بهترین راهکار را برای ریکاوری کامل زانو تجویز خواهد کرد.
اهداف فیزیوتراپی پارگی مینیسک
- کاهش آب آوردن (افیوژن) زانو با استفاده از درمان برقی، تکنیکها و فشردن بافت نرم
- بازیابی دامنه حرکتی با استفاده از تکنیکهای دستی، حرکات نرم و کشش
- بهبود توانایی حمل وزن/ راه رفتن
- کمک به تقویت عضلات پیرامون زانو
- بازیابی چابکی مفصل
- بازگشت به ورزش
