پیچ خوردگی مچ پا اغلب هنگامی رخ میدهد که پا ناگهان پیچ میخورد یا میچرخد. این چرخش باعث میشود مفصل مچ پا از موقعیت طبیعی خود خارج شود. گاهی در اثر حرکت ناگهانی یا غیرمنتظره حین فعالیت بدنی، ممکن است مچ پا به سمت داخل پیچ بخورد. این پیچش باعث کشیدگی یا پارگی یک یا چند رباط در اطراف مچ پا میشود. در ادامه به روشهای درمانی مختلف و بیان اهداف و مزیتهای فیزیوتراپی پیچ خوردگی مچ پا خواهیم پرداخت.
پیچ خوردگی مچ پا
پیچ خوردگی مچ پا عارضهای است که در آن بافت نرم و رباطهای مچ پا دچار آسیب دیدگی و پارگی میشوند و باعث درد مچ پا میباشند. رباط، باند قدرتمندی از بافت همبند است که استخوانها را به یکدیگر متصل میکند. به طور کلی، رباط جانبی از چرخش شدید پا و مچ پا به داخل جلوگیری میکند. وقتی حرکت چرخشی شدید و فراتر ازحد تحمل رباط باشد، رباط دچار پارگی میشود. به این وضعیت پیچ خوردگی مچ پا گفته میشود و شدت آن میتواند در حد پارگی جزئی و خفیفی که منجر به درد اندک میشود تا پارگی کامل که منجر به درد مچ پا و ناتوانی قابل توجه میشود، باشد.
مچ پا میتواند انواع مختلفی از آسیبها را تحمل کند. هنگامی که مشکلی در ناحیه مچ پا دارید بهتر است به پزشک مراجعه کنید. زیرا پزشک میتواند تشخیص دهد که آسیب وارد شده به مچپایتان نوعی پیچ خوردگی بوده یا آسیب جدیتر دیدهاید.
انواع پیچ خوردگی مچ پا
پیچ خوردگی یا دررفتگی مچ پا از نظر شدت آسیب به سه درجه به شرح زیر تقسیمبندی میشود:
پیچ خوردگی درجه ۱: در این نوع پیچ خوردگی مچ پا تعداد اندکی از فیبرهای رباط پاره میشود و در نتیجه بیمار درد کمی احساس میکند که فعالیتهایش را مختل نمیسازد و همچنان عملکردی ۱۰۰% دارد.
پیچ خوردگی درجه ۲: تعداد قابل ملاحظهای از فیبرهای رباط پاره میشود و به تبع آن، عملکرد بیمار تا حدی کاهش مییابد و مفصل نیز تاحدی دچار ناپایداری میشود.
پیچ خوردگی درجه ۳: تمام فیبرهای رباط خارجی پاره میشود و در اثر آن پارگی کامل، بیمار تقریباً ناتوان میشود و مفصل نیز دچار ناپایداری قابل توجه میشود.
اکثر موارد پیچ خوردگی مچ پا از نوع درجه ۲ میباشد.
علائم پیچ خوردگی مچ پا
در صورت مشاهده علائم زیر در مچ پا ممکن است دچار پیچ خوردگی مچ پا شده باشید:
- تورم
- نرم شدن
- کبودی
- درد
- عدم توانایی تحمل وزن بر روی مچ پای آسیب دیده
- تغییر رنگ پوست
- سفتی
اگر پارگی شدید رباطها اتفاق افتاده باشد، ممکن است حین پیچ خوردگی صدایی را احساس کنید. علایم پیچ خوردگی شدید مشابه علائم شکستگی مچ پا هستند و نیاز به بررسی توسط پزشک دارند.
علت درد رباط مچ پا چیست؟
درد رباط مچ پا علتهای مختلفی دارد. برخی از این موارد عبارتند از:
- پیچ خوردگی مچ پا
- کشیدگی در رباطها و لیگامانها
- مشکلات ساختاری در کف پا
مشکلات ساختاری در کف پا:
مواقع دیگری که ممکن است درد در رباطهای مچ پا وجود داشته باشد زمانی است که مشکلات ساختاری در کف پا وجود داشته باشد. یعنی این که استخوانهای کف پا به گونهای قرار گرفتهاند که باعث فشار بیشتر در یک سری رباطها میشوند. مثلا کسانی که کف پای صاف دارن معمولا فشار بیشتری به رباطهای کفپایشان میآید، نسبت به کسانی که پای عادی دارند.
یا بعضی افراد میزان قوس پایشان نسبت به حالت معمول بیشتر است که باعث میشود حالت توزیع وزن به حالت عادی اتفاق نیافتد، و روی یک سری از رباطها فشار بیشتری میآید و در طولانی مدت میتواند باعث آسیب و درد در آن ناحیه شود.
تشخیص پارگی رباط مچ پا
برای تشخیص پارگی رباط مچ پا یا لیگامانها معمولا به علائم ظاهری افراد که گزارش میدهند توجه میکنیم. اگر که موارد زیر وجود داشته باشد، این احتمال را تقویت میکند که ممکن است آسیبی به رباطها رسیده باشد.
- درد شدید در ناحیه مچ پا
- التهاب
- مفصل ورم کرده باشد
- تغییر رنگ سطح پوست (کبود شده باشد و …)
چگونه میتوان از پیچ خوردگی مچ پا جلوگیری کرد؟
میتوان با این کارها از خطر پیچ خوردگی مچ پا پیشگیری کرد:
- پیچیدن مچ پای آسیب دیده در یک بانداژ کشسان
- استفاده از مچ بند در صورت لزوم
- انجام تمرینات تقویت کننده
- اجتناب از پوشیدن کفش پاشنه بلند
- گرم کردن بدن و پاها قبل از ورزش
- پوشیدن کفشهای محکم و با کیفیت
- توجه به سطوحی که روی آن قدم میزنید
- کند کردن یا متوقف کردن فعالیتهای خود هنگامی که احساس خستگی میکنید
نکته مهمی که باید همواره مورد توجه قرار گیرد این است که پیچ خوردگی مچ پا در صورت عدم درمان میتواند منجر به درد طولانی مدت و بیثباتی در مچ پا شود. بنابراین بهتر است سرسری از این دردها نگذرید.
درمان پیچ خوردگی مچ پا
تقریباً همه نوع از پیچ خوردگی مچ پا را میتوان بدون جراحی درمان کرد. حتی یک پارگی کامل رباط را نیز میتوان در صورت بیحرکتی مناسب، بدون جراحی درمان کرد. یک برنامه سه مرحلهای برای کلیه پیچ خوردگیهای مچ پا اعم از خفیف یا شدید توصیه میشود که شامل موارد زیر میباشد:
مرحله ۱: شامل استراحت، حفاظت از مچ پا و کاهش درد و تورم
مرحله ۲: شامل بازیابی دامنهی حرکتی، قدرت و انعطاف پذیری
مرحله ۳: شامل ارائه تمرینات نگهدارنده و بازگشت تدریجی به فعالیتهایی که نیاز به پیچاندن و چرخاندن مچ پا ندارند.
بعدها میتوان فعالیتهایی را انجام داد که نیاز به چرخشهای ناگهانی دارند مثل تنیس، بسکتبال، فوتبال. این درمان سه مرحلهای ممکن است در پیچ خوردگیهای خفیف ۲ هفته و در صدمات شدیدتر ۶ تا ۱۲ هفته طول بکشد.
فیزیوتراپی پیچ خوردگی مچ پا
هدف فیزیوتراپی تخصصی برگرداندن شما به فعالیتهای پیش از آسیبدیدگی است. بدون برنامه توانبخشی کافی و مناسب امکان بروز تشدید مشکلات و مزمن شدن علایم (مانند کاهش دامنه حرکت، درد و تورم مزمن، و ناپایداری مفصل) وجود دارد که میتوانند عملکرد شما را مختل کند.
متخصص فیزیوتراپی میتواند با استفاده از برخی مدالیتههای خاص درد و ورمتان را کم کرده و سپس با ارائه تمریناتی به بازیابی دامنه حرکت، قدرت، انعطافپذیری و تعادل مچپایتان کمک کند. میتوان با استفاده از تمرینات پایداری و تعادل مجدداً به عضلات مچ پا آموزش داد که در کنار یکدیگر از مفصل مچ پا حمایت کنند. این تمرینات میتوانند شامل درجات مختلفی از چالشهای تعادلی، مانند ایستادن روی یک پا، باشند.
مدالیتههای مورد استفاده برای کاهش درد و ورم:
- یخ
- تحریک الکتریکی (اینترفرنشیال یا گالوانیک با ولتاژ بالا)
- اولتراسوند
- ماساژ اصطکاکی متقاطع
- درمان پیچ خوردگی با لیزر
- استفاده از عصا
- استفاده از ارتز
- بستن مچ پا
- مچ بند
- کمپرس سرد یا گرم
- حرکات ورزشی مخصوص بهبود انعطاف پذیری، استحکام و تعادل
- آب درمانی
- اصلاح وضعیت بیومکانیکی
- از سرگیری تدریجی فعالیتهای روزمره
- توصیه در ارتباط با انتخاب کفش مناسب
فیزیوتراپی مچ پا در منزل
مفصل مچ پا یکی از ساختارهای اصلی تحمل وزن در بدن است. در نتیجه این عملکرد و تا حدی به دلیل ساختار آن، مچ پا اغلب هنگام پرش و فرود اشتباه آسیب میبیند. پس از آسیب مچ پا، ۳۰ تا ۷۰ درصد افراد دچار بیثباتی مزمن مچ پا میشوند. به همین دلیل، تقویت و انجام کشش مچ پا پس از آسیبدیدگی برای کاهش خطر مهم است.
فیزیوتراپیست شما میتواند به شما کمک کند بهترین تمرینات مچ پا را برای شرایط خود انتخاب کنید. آنها میتوانند شما را در دوره توانبخشی راهنمایی کنند و به شما در به دست آوردن تحرک و قدرت مچ پا کمک کنند.درمانگر شما با توجه به آسیب و ارزیابی آن برنامه ورزشی و درمانی مؤثر را برای فیزیوتراپی مچ پا در منزل شما طراحی میکند.
برخی اختلالات مچ پا عبارتند از:
- پارگی لیگامان تاندون و یا عضلات
- پیچ خوردگی پا
- شکستگی
- خار پاشنه
- مشکل در قوس پا
ورزشهای مخصوص پیچ خوردگی مچ پا
از جمله ورزشهای مچ پا میتوان به ورزشهای کششی، ورزشهای غیرفعال همراه با حوله، ورزش با پله، حرکات مقاومتی و … اشاره کرد. لازم به ذکر است که این ورزشها باید آهسته و با دقت و مداوم و زیرنظر فیزیوتراپیست انجام شود.
فیزیوتراپیست با توجه به مشکل، برنامه درمانی شما را مشخص میکند و هدف تراپیست کاهش درد و بازگشت توانایی راه رفتن، آموزش راه رفتن با وسایل کمکی، افزایش دامنه حرکتی و … میباشد. فیزیوتراپیست با انجام متدهای ماساژ، موبیلیزیشن و استفاده از بانداژ و یا نوارهای محافظتی (تیپینگ) و مدالیتههای الکتریکی و ورزشهای مخصوص به بهبود شما کمک میکند.
