اختلال عملکرد عضلات کف لگن سبب بروز مشکلات و بیماری‌های زیادی برای افراد می‌شود که با مشکلاتی همچون ضعف عضلانی و یا اسپاسم غیر طبیعی عضلات کف لگن همراه هستند. در ادامه به روش‌های درمانی مختلف و بیان اهداف و مزیت‌های فیزیوتراپی کف لگن خواهیم پرداخت.
کف لگن چیست؟
فیزیوتراپی کف لگن یکی از حوزه‌های تخصصی فعالیت متخصصان فیزیوتراپی است که به درمان اختلالات و مشکلاتی که به دلیل ضعف عضلات کف لگن رخ داده‌اند کمک می‌کند. کف لگن از سه لایه تشکیل شده که لایه اول حمایت مثانه و ارگان‌های داخلی مانند روده و رحم را برعهده دارد، اما لایه دوم که مهم‌ترین عضلات کف لگن (لواتور آنی) قرار گرفته نه تنها حمایت تمام ارگان‌های لگن را فراهم می‌کند، بلکه دفع را نیز کنترل می‌کند، همچنین هم‌زمان با عطسه و سرفه، انقباض سریع این عضله باعث حفظ و کنترل ادرار می‌شود، لایه سوم هم دارای عضلاتی است که برای حمایت عملکرد لواتور آنی (لایه دوم) ضروری است.
ضعف عضلات کف لگن مهم‌ترین عامل ایجاد کننده اختلالاتی همچون یبوست، بی اختیاری ادرار و … است ، این مشکل در بین بانوان شایع‌تر است و سبب بروز مشکلات زیادی می‌شود. این اختلال عوارض قابل ملاحظه‌ای را در زنان مبتلا ایجاد می‌کند و با تاثیر بر سیستم ادراری، گوارشی و نیز بر عملکرد جنسی می‌تواند فعالیت‌های روزمره زنان را مختل کند و از کیفیت زندگی آنان بکاهد. زنان مبتلا به این عارضه به طور شایع علایم دستگاه ادراری مانند احساس فوریت، تکرر و بی‌اختیاری ادرار و سختی در دفع ادرار را دارند.
دلایل ضعف عضلات کف لگن
- زور زدن‌های مکرر فرد به دلیل یبوست مزمن
- جراحی‌های غده پروستات
- بارداری و زایمان‌های مکرر بخصوص زایمان به روش طبیعی
- افزایش سن
- بلند کردن و حمل اجسام سنگین بطور مکرر
- اضافه وزن بیش از حد
- سرفه‌های شدید مزمن
- کم تحرکی
- اختلالات هورمونی ناشی از یائسگی
درمان فیزیوتراپی کف لگن
فیزیوتراپی کف لگن با تقویت عضلات کف لگن یکی از عوامل موثر و کمک کننده در بهبود مشکلاتی است که در نتیجه ضعف عضلات کف لگن رخ داده‌اند. فیزیوتراپیست برای تقویت عضلات کف لگن و کاهش مشکلات بیمار از متدها و مدالیته‌هایی همچون الکتروتراپی ، بیوفیدبک ،لیزر درمانی و تمرین درمانی بهره می‌برد.
درمان به روش بیوفیدبک یکی از موثرترین راهکا‌رهای فیزیوتراپی در تقویت عضلات کف لگن و کاهش مشکلات فرد است. به وسیله این روش فرد می‌تواند عملکرد اعمال غیرارادی در بدن خود را کنترل کند. تمرینات ورزشی به ویژه تمرینات کگل کمک موثری به تقویت عضلات کف لگن می‌کند.
الکتروتراپی نیز با هدف تقویت عضلات و کاهش اسپاسم این عضلات انجام می‌گیرد ، الکتروتراپی تنس در افرادی که درد و اسپاسم موجب ایجاد اختلال عملکرد در عضلات کف لگن شده بسیار موثر است.
آموزش شخص به تنفس درست دیافراگمی و همچنین آگاهی به سفت یا ریلکس بودن عضلات این ناحیه بخش مهمی از شروع تمرین درمانی است که باید به کمک یک فیزیوتراپیست و یا پزشک پس از معاینه انجام شود.
روش‌های رایج فیزیوتراپی کف لگن
روش‌های رایج در فیزیوتراپی کف لگن و تمرین درمانی عضلات این ناحیه شامل موارد زیر است:
- تمرینات مخصوص آگاهی از حس و درک عضلات کف لگن
- تمرینات همراه با ریتم درست تنفسی
- تمرین‌های عملکردی (با احتیاط برای افراد دارای تعادل با کمک تراپیست)
- تمرینات کششی عضلات اطراف لگن و در صورت نیاز اصلاح رفتار دفع افراد
- الکتروتراپی و استفاده از جریان‌های الکتریکی بسته به مشکلات شخص برای کاهش درد و یا تقویت عضلات کف لگن و یا تحریک عصبی
- استفاده از بیوفیدبک که تکنیکی است برای یادگیری کنترل یک عملکرد در بدن و بسیار در درمان این بیماران موثر است.
فیزیوتراپی کف لگن در درمان چه مشکلاتی کاربرد دارد؟
- بی اختیاری ادرار و مدفوع
- بی اختیاری گاز
- مشکلات ادراری مانند تکرر ادرار
- یبوست مزمن
- واژینیسموس
- افتادگی مثانه
- افتادگی رحم
- قاعدگی‌های دردناک
- دردهای لگنی مزمن
هرکدام از این اختلالات ناشی از عملکرد نادرست مجموعه کف لگن باعث تغییر در شیوه زندگی افراد می‌شود و فرد با چالش استرس، اضطراب و مشکلات در روابط بین فردی و اجتماعی و نگرانی همیشگی از عدم کنترل روبرو شده و سبب کاهش کیفیت زندگی می‌شود.
دستگاه بیوفیدبک چگونه به تقویت عضلات کف لگن کمک می‌کند؟
دستگاه بیوفیدبک در مواردی که افراد نمی‌توانند انقباض عضلانی خود را کنترل کنند، مانند درمان فلج بلز و بی اختیار ادرار و مدفوع کاربرد دارد. برای تقویت عضلات کف لگن با دستگاه بیوفیدبک، یک سری الکترود داخل مجرای ادرار یا مجرای مدفوع گذاشته می‌شود و این الکترودها در واقع انقباضی را ایجاد نموده و با استفاده از سنسورهای بینایی یا شنوایی باعث می‌شود تا بیمار متوجه شود که چه مقدار باید عضلات را منقبض یا شل نماید.
روش کار دستگاه بیوفیدبک به این صورت است که با توجه به ارزیابی هایی که دستگاه انجام می‌دهد و میزان سنجش انقباض عضلانی، میزان کاری که فرد باید انجام بدهد (شل یا سفت کردن عضله) برای وی مشخص می‌شود. سپس، هر بار که فرد بتواند آن مقدار شل یا سفت کردن عضله را انجام دهد، سنسور شنوایی یا بینایی با صدای بوق یا … نشان می‌دهد که فرد بیمار کار را درست انجام داده و مقدار کنترل و انقباض عضله مناسب بوده است.