علت و نشانه‌های سکته مغزی
اگر خون‌رسانی به قسمتی از مغز دچار اختلال شود و متوقف گردد، آن قسمت از مغز دیگر نمی‌تواند عملکرد طبیعی خود را داشته باشد. سکته مغزی می‌تواند به علت بسته شدن یا پاره شدن یکی از رگ‌های خون‌رسان مغز به وجودآید که به ترتیب سکته ایسکمیک و سکته هموراژیک نام دارند. سکته مغزی در مردان بیشتر از زنان است.
معمولاً قبل از بروز سکته مغزی علائم هشدار دهنده‌ای وجود ندارد یا این‌که علائم بسیار جزئی می‌باشند. بعد از بروز سکته مغزی بیمار باید بلافاصله در بیمارستان بستری شود تا از بروز صدمات دائمی به مغز جلوگیری شود. عوارضی که بعد از سکته مغزی ایجاد می‌شود بستگی به محل سکته و وسعت بافت‌های گرفتار شده‌ی مغز دارد. عوارض سکته مغزی از عوارض خفیف و گذرا مثل تاری دید تا عوارض فلج‌کننده دائمی یا حتی مرگ را شامل می‌شود.
انواع سکته مغزی و علائم آن
سکته مغزی به خاطر عدم توانایی خون در رساندن اکسیژن به مغز اتفاق می‌افتد که به دو دسته ایسکمیک و هموراژیک تقسیم می‌شوند. تمرین‌های توانبخشی و فیزیوتراپی بعد از سکته مغزی در بازگشت سریع‌تر بیماران سکته مغزی به زندگی عادی نقش بسیار مؤثری دارند.
تمرین‌های فیزیوتراپی باید ۱ تا ۲ روز پس از بستری شدن بیمار در بیمارستان آغاز شود و پس از مرخص شدن او همچنان ادامه پیدا کند. سکته‌های مغزی به دو دسته کلی تقسیم می‌شوند. سکته مغزی ایسکمیک ناشی از لخته شدن خون و دیگری سکته مغزی هموراژیک که ناشی از خونریزی داخل یا اطراف مغز است.
به طور کلی مهم‌ترین علائم سکته‌های مغزی شامل موارد زیر می‌باشد:
- ورم کردن مغز یا التهاب آن
- دشواری در سخن گفتن
- ناتوانی در بلع غذا و کنترل مثانه
- حمله‌های صرع
- افسردگی
- دشواری در راه رفتن یا حرکت دادن اعضای بدن
- فراموشی
زمان مناسب برای شروع تمرینات بعد از سکته مغزی
تمرینات درمانی توانبخشی در برگشت زندگی دوباره به بیماران سکته مغزی از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. برای بیماران و خانواده‌ها این سوال مطرح است که تمرین‌های فیزیوتراپی بعد سکته مغزی را چه زمانی باید انجام دهیم؟
توانبخشی پس از سکته مغزی یک بخش مهم از فرآیند بهبود می‌باشد که اغلب ۲۴ ساعت پس از سکته مغزی شروع می‌شود. توانبخشی و فیزیوتراپی پس از درمان‌های دارویی و ICU در بهبود سکته مغزی نقش به‌سزایی دارند. تمرین‌های توانبخشی به افراد کمک می‌کند تا برخی از توانایی‌های خود را دوباره به دست آورند و بتوانند با فلج شدن دست‌ها و پاهایش مقابله کنند.
پس از بروز سکته مغزی متخصص فیزیوتراپی بر روی بهبود تعادل، هماهنگی بدن و توانایی انجام امور روزمره به منظور افزایش کیفیت زندگی بیمار تمرکز می‌کند. متخصص فیزیوتراپی به تحریک عضلات و اعصاب آسیب دیده می‌پردازد تا خون درون آن‌ها به گردش درآید و از سفتی اعضای بدن پیشگیری شود.
هنگامی که عضلات اصلی بدن دوباره نحوه حرکت کردن خود را یاد بگیرند متخصص فیزیوتراپی مراحل توانبخشی پس از سکته را برای بیمار توضیح می‌دهد. امروزه تعداد زیادی از متخصصین فیزیوتراپی در زمینه سکته مغزی و سایر انواع اختلالات نورولوژیکی تخصص دارند. آن‌ها به بیمار کمک می‌کنند تا مجدداً نحوه انجام حرکات پیچیده بدن را بیاموزند تا از بروز عوارض بیشتر جلوگیری شود.
پس از بروز سکته مغزی متخصص فیزیوتراپی بر روی بهبود تعادل، هماهنگی بدن و توانایی انجام امور روزمره به منظور افزایش کیفیت زندگی بیمار تمرکز می‌کند. تمرین‌های فیزیوتراپی باید یک تا دو روز پس از بستری شدن بیمار در بیمارستان آغاز شود و پس از مرخص شدن او همچنان ادامه پیدا کند.
توانبخشی پس از سکته مغزی یک بخش مهم از فرآیند بهبود می‌باشد که اغلب ۲۴ ساعت پس از سکته مغزی شروع می‌شود.
فیزیوتراپیست چگونه به بیماران سکته مغزی کمک می‌کند؟
فیزیوتراپیست باید با تمرین‌های مختلف به بیمار کمک کند تا بتواند دوباره روی پای خود بایستد و حرکت کند. فیزیوتراپیست باید بیمار را به درستی مورد معاینه و ارزیابی قرار دهد تا تشخیص دهد که بیمار چه توانایی‌هایی را از دست داده است که بتواند در جهت بهبود آن توانایی‌ها به فرد کمک کند.
مهم‌ترین نقش فیزیوتراپیست کمک به بهبود تعادل بیمار در هنگام راه رفتن است. ما باید با تمرینات فیزیوتراپی پس از سکته مغزی به بیمار کمک کنیم که تنها در مواردی محدود از ویلچر استفاده کند و بیشتر قادر باشد روی پای خودش بایستد، زیرا ایستادن و راه رفتن و انتقال وزن به اندام‌های تحتانی نقشی مؤثر در تحریک حس عمقی و فعالیت عصب و عضله دارد.
باید به اطرافیان و پرستار بیمار هم آموزش دهیم که بیمار بیش از اندازه استراحت نکرده و بیشتر اوقات تمرین‌های ورزشی و فیزیوتراپی را زیر نظر فیزیوتراپیست انجام دهند. بازآموزی در بیماران سکته مغزی باید به گونه‌ای باشد که همه قسمت‌های بدن را درگیر کند تا به مرور، افراد به وضعیت عادی خود برگردند.
در کلینیک‌های فیزیوتراپی دستگاه‌های تحریک الکتریکی وجود دارند که به بیماران سکته مغزی کمک فراوانی می‌کنند. ما باید با وجود احساس درد در ناحیه شانه بیمار، تمرین‌های فیزیوتراپی بعد از سکته مغزی را به او بدهیم، که البته باید توجه داشت که بیمار به در رفتگی شانه دچار نشده باشد.
تمرینات فیزیوتراپی برای بیماران سکته مغزی
از نمونه تمرینات فیزیوتراپی برای سکته مغزی که بیماران می‌توانند انجام دهند این است که به کمک دست سالم، دستی را که آسیب دیده را بلند کنند و در این وضعیت نگه دارند. همچنین باید هر دو دست را با هم قلاب کنند و دست‌ها را با هم بالا، پایین و به راست و چپ ببرند. هر کدام از این حرکت‌ها باید روزانه سه بار و هر بار ۲۰ تا ۳۰ مرتبه انجام شود.
بیمار همچنین باید از چپ به راست و از راست به چپ در رختخواب خود غلت بزند. البته بهتر است که فرد از جهتی که به آسیب دچار شده، به سمت سالم غلت بزند. غلت زدن در رختخواب هم باید روزانه سه بار، هر بار ۲۰ تا ۳۰ مرتبه انجام شود. در تمرین دیگر بیمار باید در حالت چهار دست و پا قرار بگیرد تا وزن او به دست آسیب دیده منتقل شود. این وضعیت نقش مؤثری در تحریک حس عمقی و تحریک اعصاب و عضلات بدن دارد.
مبتلایان به سکته مغزی اغلب پاهایشان در مقایسه با دست‌هایشان زودتر به وضعیت عادی برمی‌گردد. بنابراین این افراد نباید در این مورد نگران باشند. این موضوع به ساختار سلولی، عصبی و مغزی فرد بیمار سکته مغزی مربوط می‌شود. یکی از تمرین‌های ساده فیزیوتراپی پس از سکته مغزی این است که بیمار لب تخت بنشیند، سپس پاهایش را به طور مرتب صاف و خم کند. این تمرین باید روزانه سه بار، هر بار ۲۰ مرتبه انجام شود.
از دیگر تمرینات مناسب سکته مغزی این است که فرد باید حرکت پل زدن را انجام دهد. برای این منظور شخص باید در حالت خوابیده قرار بگیرد، سپس پا‌های خود را جمع کند و در این وضعیت لگن خود را از زمین بلند کند، سپس آن را دوباره روی زمین بگذارد. این حرکت هم باید روزانه ۳ بار، هر بار ۲۰ تا ۳۰ مرتبه تکرار شود.
