یبوست چیست؟
در یبوست حرکات روده کم و دفع مدفوع دشوار است که چند هفته یا بیشتر ادامه پیدا می‌کند و مدفوع سفت، خشک یا توده‌ای می‌شود. ممکن است دفع مدفوع دشوار یا دردناک باشد یا احساس کنید که تخلیه‌ی مدفوع ناکامل است. به طور کلی یبوست کمتر از سه بار دفع مدفوع در هفته توصیف می‌شود.
در برخی افراد، یبوست توانایی آن‌ها در انجام کارهای روزانه را مختل کرده است. یبوست همچنین ممکن است باعث فشار زیاد افراد به منظور دفع مدفوع شود. مدت زمان طبیعی بین حرکات روده در افراد مختلف بسیار متفاوت است. برخی افراد سه بار در روز و دیگران فقط چند بار در هفته از آن‌ها استفاده می‌کنند.
علائم یبوست
علائم اصلی یبوست عبارتند از:
- حالت تهوع
- احساس نفخ
- مشکل در دفع مدفوع
- فشار هنگام دفع مدفوع
- درد و گرفتگی در شکم
- از دست دادن اشتها
- مدفوع توده‌ای، خشک یا سفت
- دفع مدفوع کمتر از حد معمول
علت یبوست چیست؟
یبوست اغلب زمانی اتفاق می‌افتد که مدفوع خیلی کند در دستگاه گوارش حرکت می‌کند یا نمی‌تواند به طور موثر از راست روده خارج شود که ممکن است باعث سفت شدن و خشک شدن مدفوع نیز شود. یبوست دلایل احتمالی زیادی دارد. شایع‌ترین دلایل یبوست عبارتند از:
- افسردگی
- دیابت
- عدم مصرف فیبر کافی
- عدم نوشیدن مایعات کافی
- استرس و اضطراب
- گذراندن مدت طولانی نشسته یا در رختخواب
- کم تحرک بودن و ورزش نکردن
- ضایعات نخاعی یا مغزی
- تغییر رژیم غذایی یا برنامه روزانه خود
- عوارض جانبی دارو
- یبوست دوران بارداری
- بیماری سلیاک
- تغییرات هورمونی مانند کم کاری تیروئید
- التهاب مرتبط با بیماری دیورتیکول یا پروکتیت
- اختلالات عملکردی دستگاه گوارش، مانند سندرم روده تحریک پذیر
- انسداد روده، از جمله انسداد آنورکتال و تومورها
- مشکلات عصبی می‌توانند بر اعصاب اثر بگذارند. مانند: ام اس، بیماری پارکینسون، آسیب نخاعی، و سکته مغزی
عوامل یبوست زا
عواملی که احتمال ابتلا به یبوست را افزایش دهند عبارتند از:
- افسردگی
- افزایش سن
- کم تحرکی
- کم آب شدن
- در خانم‌ها بیشتر از آقایان
- خوردن رژیم غذایی کم فیبر
- مصرف برخی از داروها، از جمله آرام‌بخش، داروهای ضدافسردگی، برخی داروهای ضدافسردگی یا داروهایی برای کاهش فشارخون
عوارض یبوست
آسیب‌هایی که در نتیجه یبوست شدید ایجاد می‌شوند عبارت است از:
- فشار آوردن برای دفع مدفوع باعث تورم در وریدهای داخل و اطراف مقعد می‌شود.
- خونریزی مقعدی پس از فشار
- شکاف مقعد که یک پارگی کوچک در اطراف مقعد است.
- بواسیر علامتی که تورم و التهاب عروق خونی در مقعد است.
- تجمع مدفوع سفت شده در روده
- افتادگی راست روده
- مدفوع خارج از بدن
- کاهش کیفیت زندگی
- افسردگی
- گرفتگی مدفوع، زمانی که مدفوع خشک شده در مقعد جمع شود و منجر به انسداد می‌شود.
- استفاده از دستان خود برای فشار روی شکم و استفاده از انگشت برای خارج کردن مدفوع از راست روده
اگر دو یا چند مورد از این علائم را در سه ماه گذشته تجربه کرده‌اید، ممکن است دچار یبوست مزمن شده باشید و باید به متخصص مراجعه نمایید.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنید؟
اگر تغییرات غیرقابل توضیح و مداوم در عادات روده خود را تجربه کردید و علائم شما با مراقبت از خود برطرف نشده یا سابقه خانوادگی سرطان روده بزرگ یا رکتوم دارید، باید به پزشک مراجعه کنید.
در صورت داشتن علائم زیر باید فورا به پزشک مراجعه نمایید:
- خونریزی از مقعد
- وجود خون در مدفوع
- عدم دفع مدفوع در سه روز اخیر
- درد مداوم در شکم
- عدم توانایی در دفع گاز
- استفراغ
- تب
- درد پایین کمر
- کاهش وزن بدون تلاش
راه‌ها و آزمایش‌های تشخیص یبوست
انواع راه‌ها و آزمایش‌های تشخیص یبوست شامل موارد زیر می‌باشد:
- اشعه ایکس
- آزمایش خون برای بررسی سطح هورمون‌ها
- آزمایشاتی که ماهیچه‌های مقعد را بررسی می‌کند
- آزمایشاتی که نشان می‌دهد چگونه مواد قابل دفع از داخل روده بزرگ خارج می‌شوند
- کولونوسکوپی برای بررسی انسداد روده بزرگ
- سیگموئیدوسکوپی انعطاف پذیر
روش‌های درمان یبوست
پزشک متخصص ممکن است به شما بگوید که با ایجاد تغییر در آنچه می‌خورید و می‌نوشید، تحرک بیشتر یا مصرف برخی داروها، می‌توانید شرایط خود را بهبود بخشید یا از بروز آن جلوگیری کنید. اگر این روش‌های درمانی، موثر واقع نشود، ممکن است دارویی برای شما تجویز کند یا فیزیوتراپی کف لگن با بیوفیدبک یا جراحی را پیشنهاد دهد.
برای درمان یبوست چه بخوریم؟
غذاهایی موثر برای بهبود یبوست عبارتند از:
- ماهی، مرغ، بوقلمون یا سایر گوشت‌های بدون چربی، این‌ها فیبر ندارند اما یبوست را بدتر نمی‌کنند.
- میان وعده‌هایی مانند کلوچه‌های کشمشی، انجیر و ذرت بو داده
- همچنین می‌توانید ۱ یا ۲ قاشق چای‌خوری (۵ تا ۱۰ میلی لیتر) پوسته سبوس، دانه‌های کتان آسیاب شده، سبوس گندم را روی غذاهایی مانند ماست، غلات و سوپ بپاشید.
نکاتی در مورد پیشگیری یا رفع یبوست
تغییر سبک زندگی و رعایت نکات زیر می‌تواند در پیشگیری از یبوست مفید باشد.
- نوشیدن مایعات بیشتر
- فعالیت بدنی منظم و پیاده‌روی (حداقل ۳ یا ۴ بار در هفته)
- دستشویی خود را نگه ندارید
- ملین‌ها و نرم کننده‌های مدفوع
- از وعده‌های غذایی صرف نظر نکنید
- از غذاهای آماده یا فست‌فود مانند نان سفید، شیرینی، دونات، سوسیس، همبرگر، چیپس و سیب زمینی سرخ کرده خودداری کنید
- غذاهای حاوی فیبر بالا به انتقال مواد زائد از طریق بدن کمک می‌کنند. غذاهای حاوی فیبر را به آرامی به رژیم خود اضافه کنید، زیرا خوردن فیبر بیشتر باعث نفخ و گاز می‌شود. برخی از سبزیجات سرشار از فیبر، مارچوبه، کلم بروکلی، ذرت، کدو و سیب زمینی هستند. سالادهای تهیه شده با کاهو، اسفناج و کلم نیز کمک خواهند کرد
- بیشتر میوه‌ها به کاهش یبوست کمک می‌کنند. مانند توت، هلو، زردآلو، آلو، کشمش، ریواس و آلو خشک. میوه‌هایی که پوست خوراکی دارند را پوست نگیرید، زیرا مقدار زیادی فیبر در پوست است
- نان، کراکر، ماکارونی، پنکیک و وافل درست شده از غلات کامل را انتخاب کنید یا خودتان درست کنید. غلات با فیبر بالا بخورید.