فیزیوتراپی و درمان آرتروز زانو

آرتروز زانو یک بیماری تخریبی در مفصل است و از شایع‌ترین دلایل ایجاد درد در افراد بالای چهل سال است که میزان ابتلا در خانم‌ها بیشتر از آقایان است. از علائم آرتروز زانو می‌توان خشکی مفصل و ضعف عضلات اطراف ناحیه مفصل را نام برد.در ادامه به روش‌های درمانی مختلف و بیان اهداف و مزیت‌های فیزیوتراپی برای آرتروز زانو خواهیم پرداخت.

آنچه خواهید خواند

آرتروز چیست؟

آرتروز یا ساییدگی مفصل، بیماری پیش رونده‌ای است که زمینه ساز آن، تخریب و فرسایش غضروف مفصلی است. غضروف بافتی لغزنده است که انتهای استخوان‌ها را در یک مفصل می‌پوشاند؛ و به دلیل ماهیت لغزندگی، موجب می‌شود استخوان‌ها بر روی هم حرکتی آسان داشته باشند.

رفته رفته در اثر پیشرفت تحلیل غضروف مفصلی، مفصل و استخوان‌های مربوطه نیز درگیر می‌شوند و التهاب بافت‌های اطراف را ایجاد می‌کنند. غضروف بافتی است بدون عروق خونی، و فاقد عصب. به دلیل عدم خونرسانی، ترمیم خود به خودی غضروف امکان پذیر نیست و به دلیل فقدان عصب در صورت آسیب، دردی احساس نخواهد شد؛ به همین دلایل، روند تخریب غضروف سریع و بی علامت خواهد بود. این بیماری بسیار شایع است و در اغلب افراد بالای ۶۵ سال دیده می‌شود (همه افراد مبتلا به آرتروز، علامت دار نیستند). این عارضه ممکن است هر یک از مفاصل بدن را درگیر سازد ولی شایع‌ترین مفاصل درگیر آرتروز، مفصل ران، ستون فقرات، دست و زانو هستند.

آرتروز زانو

آرتروز زانو چیست؟

هر دو قسمت انتهایی استخوان، از غضروف که بافتی انعطاف‌پذیر است، ساخته شده. آرتروز زانو هم طبق تعرف کلی آرتروز، با ساییدگی و فرسایش غضروف مفصلی زانو شروع می‌شود و علت ابتلا به آن نیز، تغییرات تخریبی (دژنراتیو) غضروف انتهای تحتانی استخوان فمور (ران) و غضروف فوقانی استخوان درشت‌نی است که به تدریج ایجاد می‌شود.

این تخریب تدریجی، به دلیل عدم قرار گیری استخوان‌ها در یک راستا و برداشته شدن فشار از مرکز زانو است؛ به همین دلیل فشار وارده بر غضروف تعدیل نشده و به یک سمت (قسمت داخلی یا خارجی زانو)، فشار بیشتری تحمیل می‌کند و از همان سمت غضروف زانو، دچار تحلیل و تخریب خواهد شد. بنابراین آرتروز مفصل زانو در دو ناحیه تیبیوفمورال (مفصل بین استخوان ران و ساق) و مفصل کشککی – رانی می‌تواند ایجاد شود. با پیشرفت بیماری، مفصل نیز دچار فرسایش و تخریب شده و حرکت استخوان‌ها نیز مشکل می‌شوند.

متداول ترین و ناتوان کننده ترین آرتروز، آرتروز زانو است.

عوامل ایجاد آرتروز زانو

عواملی که موجب ایجاد و سرعت پیشرفت آرتروز زانو هستند، عبارتند از:

  • اضافه وزن
  • عوامل ژنتیکی
  • بیماری استئوکندریت دیسکان
  • حرکت مفصل زانو به سمت عقب
  • بی‌ثباتی زانو به علت شلی رباط‌ها
  • منیسک دیسکی شکل و کیست منیسک
  • در رفتگی‌ها و شکستگی‌های درون مفصلی
  • پارگی رباط‌ها، منیسک‌ها و کپسول مفصلی زانو
  • بیماری نرمی غضروف زیر کشکک (کندرومالاسی)
  • دفورمیتی‌های مفصل زانو (پای ضربدری و پای پرانتزی)
  • شرایط شغلی نامناسب که فشار مضاعف و بدون استراحت به مفصل زانو وارد می‌کند
  • عادات غلطی مانند دوزانو و چهار زانو نشستن، توالت ایرانی و بالا و پایین رفتن مکرر از پله (بخصوص پله‌های با شیب تند)
  • ابتلا به بیماری‌های مفصلی مانند آرتریت روماتوئید و بیماری عفونی در مفصل و…ضربه و فشار ناگهانی به مفصل زانو مانند فشار ناشی از تصادف

آیا چاقی باعث ابتلا به آرتروز می‌شود؟

پژوهشگران در سوئد با بررسی ۲۶۰۰ فرد سالمند متوجه شدند، چاقی، خطر ابتلا به آرتروز زانو را در مردان و زنان افزایش می‌دهد، اما آرتروز مفصل لگن را فقط در مردان چاق افزایش می‌دهد.چاقی خطر ابتلا به آرتروز زانو و لگن را در مردان افزایش می‌دهد. مردان چاق اگر می‌خواهند به آرتروز دچار نشوند باید وزن خود را کم کنند.

بر پایه یافته‌های این پژوهش، نیاز به تعویض مفصل زانو در افراد چاق به مراتب بیش از افراد دارای وزن طبیعی است. چاقی یکی از شایع‌ترین علل مرگ و میر و معلولیت در افراد است، و تنها راه مقابله با آن اصلاح سبک زندگی است.

معمولا درمان چهار مرحله دارد؛ که در مرحله ی ۱ و ۲ سعی می‌‌شود با استفاده از فیزیوتراپی، ورزش و درمان با میدان مغناطیسی (مگنت ‌تراپی) اوضاع را بهتر کرد. جالب است بدانید که موثر بودن میدان مغناطیسی در درمان آرتروز زمانی کشف شد، که بیماران مبتلا به سرطان مجبور بودند به مدت ۴ هفته تحت درمان با MRI قرار بگیرند تا پزشکان رشد تومور را در آن ها بررسی کنند.

تعجب‌آور این بود که بعد از یک سال، آن دسته از بیماران که آرتروز هم داشتند، خیلی بهتر شدند. البته درمان‌های دیگری، مثل تزریق اسید هیالورونیک یا استفاده از قرص‌های کندرویتین و گلوکزآمین هم وجود دارد.

انواع روش‌های درمان:

  • فیزیوتراپی
  • رژیم غذایی
  • سلول‌های بنیادی‌
  • جراحی

فیزیوتراپی آرتروز زانو

فیزیوتراپی نقش مهمی در درمان غیر جراحی ساییدگی زانو دارد. هدف اصلی فیزیوتراپی آموزش دادن به بیمار در نحوه کنترل کردن علائم و بالا بردن سلامت زانو‌هایش می‌باشد. بیمار درطی درمان‌های فیزیوتراپی می‌آموزد که با ورزش زانو درد چگونه درد زانوی خود را با تکنیک‌هایی مانند استراحت، گرما درمانی، حرکات اصلاحی و … تسکین دهد. فیزیوتراپیست به بیمار خود می‌آموزد که چگونه از مفصل زانوی خود مراقبت کند کارها و فعالیت‌های روزانه خود را به نحوی تغییر دهد و اصلاح کند تا فشار کمتری به زانوی خود بیاورد.

برای افزایش دامنه حرکتی مفصل زانو درمان آرتروز زانو با ورزش ، تمرینات و حرکات اصلاحی مخصوص انجام می‌شود. تمرینات ویژه‌ای برای زانو به بیمار آموزش داده می‌شود تا به ثبات زانو و تقویت عضلات برای جذب و کنترل ضربه و فشار‌های وارد شده به مفصل زانو کمک کند. در میان افراد مبتلا به آرتروز زانو ، کسانی که با ورزش برای آرتروز زانو عضلات قوی‌تری دارند ، کمتر به علائم ناشی از آرتروز دچار می‌شوند.

درمان فیزیوتراپی و پیش‌گیری‌های روزانه در آرتروز مفصل ران عبارتند از:

  • پیاده‌روی (سرپا ایستادن و ورزش‌های سر خود زیان آور است.)
  • پیاده‌روی تا هنگامی مجاز است که درد ظاهر نشده باشد.
  • استفاده از عصا فشار بر روی مفاصل را کم می‌کند.
  • پیاده‌روی نباید سریع و با قدم‌های بلند انجام شود.
  • خانم‌های خانه‌دار باید برای حمل اشیاء از زنبیل‌های چرخدار استفاده کنند.
  • برای ظرف‌شستن، سبزی پاک کردن، صبحانه حتی تلفن از چهار پایه استفاده نشود.
  • حتی ‌الامکان از توالت فرنگی یا صندلی‌های مخصوص استفاده شود.

درمان آرتروز با استفاده از سلول‌های بنیادی:

یکی از روش‌های جدید درمانی، کشت و تکثیر سلول‌های غضروفی در بیرون بدن، و سپس پیوند دوباره به مفصل آسیب ‌دیده است، که برای این کار نیاز به تکنیک‌های بسیار پیشرفته، و فراهم شدن شرایط مناسب جهت رشد و تکثیر سلول‌ها است. این روش بسیار موثر بوده و در سراسر دنیا مورد استفاده قرار می‌‌گیرد.

البته، استفاده از این روش‌ها تنها در مواردی که بیمار به موقع به پزشک مراجعه کرده و زخم‌های غضروفی اندازه کوچک تا متوسط داشته باشند، امکان ‌پذیر است، و در صورت مراجعه دیر هنگام بیمار و تخریب تمام غضروف مفصلی، تنها راه درمان، تعویض کل مفصل و استفاده از مفصل مصنوعی است.

درمان به کمک عمل جراحی

در صورتی‌که هیچ کدام از روش‌های درمانی غیر جراحی کمکی به کاهش علائم ناشی از آرتروز زانو نکند انجام جراحی زانو تجویز می‌شود. بیمارانی‌که تخریب کامل غضروف مفصلی دارند و یا انحراف زانو بصورت پرانتزی و یا ضربدری شدید پیدا می‌کنند جراحی تنها راه درمانشان است. جراحی با متدهای مختلف انجام خواهد شد گاهی مفصل سالم است و فقط انحراف در زاویه مفصل دیده می‌شود که نوع جراحی این مشکل اصلاح انحراف زانو خواهد بود ولی در موارد تخریب غضرف مفصلی جراحی تعویض مفصل توصیه می‌شود و در موارد بینابین که صدمه به غضرف خورده ولی مفصل هنوز پایداری دارد از روش جراحی آرتروسکوپی می‌توان استفاده کرد.

انواع روش‌های جراحی آرتروز زانو:

  • اصلاح انحرافزانوی پرانتزی یا ضربدری
  • آرتروسکوپی
  • تعویض مفصل یا آرتروپلاستی

تعویض مفصل زانو، آخرین مرحله درمان آرتروز زانو

گاهی به علت انحراف زانو، اقدامات جراحی که به منظور اصلاح برای زانو صورت می‌گیرد مفید است، که برای پیشگیری این اعمال مفیدترند، و همچنین آخرین اقدام در موارد پیشرفت آرتروز زانو، تعویض مفصل زانو، که استفاده از مفصل مصنوعی باعث بی دردی در زانو شده، اما مشکلات و مسائل خاص خود را دارد، که به عنوان آخرین مرحله درمان نجات بخش است.

فیزیوتراپی ارتوروز زانو

آیا داروی آرتروز زانو وجود دارد؟

تزریق ماده ژله به داخل مفصل، چنانچه از سوی پزشک انتخاب و تزریق شوند، به طور جدی باعث بهبودی شکایات بیماران می‌شوند. داروها در درمان آرتروز زانو نقش بسیار کمی دارند، و معمولا مصرف انواع داروهای مسکن در این بیماری برای کاهش درد زانو مورد استفاده قرار می‌گیرند.داروهای مسکن مانند استامینفون، دیکلوفناک، ایندومتاسین، سلکسیب، بهتر است تحت نظر پزشک مصرف شوند، و در صورتی که این داروها زیاد مصرف شوند، ممکن است بیمار به توصیه‌های بهداشتی و دستورات پزشک توجه نکرده، و باعث پیشرفت آرتروز شود.

به علاوه، این داروها عوارض گوارشی داشته، و چنانچه برای مدت طولانی مصرف شوند، عوارض کلیوی به وجود می‌آوردند. همچنین داروهای موضعی مانند کپسایسین، اثرات شناخته شده دارند و عوارض کلی در بدن ندارند.با توجه به تمامی تبلیغات صورت گرفته در ترمیم غضروف در برخی از داروها، تاکنون اثرات ترمیمی این داروها اثبات نشده، و ممکن است که بیشتر نقش ضد درد داشته باشد.

توصیه‌هایی برای مبتلایان به آرتروز زانو:

  • توصیه‌های زیر می‌تواند به مبتلایان به آرتروز زانو کمک نماید.
  • از انجام دادن حرکات شدید، ناگهانی و غیر معمول زانو خودداری کنید.
  • افراد مسن (به ویژه مبتلا به آرتروز زانو) باید از نشستن در وضعیت‌هایی که نیاز به خم کردن زانو دارد، نظیر چهار زانو و دو زانو نشستن، خودداری کنند. به این افراد توصیه می‌شود حتی الامکان روی زانو ننشینند، و برای نشستن از مبل یا صندلی راحتی استفاده کنند.
  • افراد مبتلا به این درد، باید هنگام بلند شدن از صندلی، ابتدا دست‌های خود را روی دسته‌های صندلی قرار دهند، و خود را کمی به سمت جلو بکشند، بعد با فشار دست‌ها از روی صندلی بلند شوند.
  • روزانه حداقل ۳۰ دقیقه پیاده روی کنند.
  • حتی الامکان کمتر از پلکان بالا و پایین روند، اما در صورت نیاز به ویژه زمانی که درد زانو شدت پیدا کرده از پهلو، از پله‌ها پایین یا بالا بروند.
  • استفاده از سطوح شیب‌دار به جای پلکان به همه افراد به ویژه مبتلایان به درد زانو توصیه می‌شود.
  • در مواردی که آرتروز بسیار پیشرفت کرده است، بیماران مبتلا باید پشت میز، نماز بخوانند. به این ترتیب که هنگام سجده، روی صندلی بنشینند و پیشانی خود را روی میزی که مهر روی آن است قرار دهند.
  • ممکن است تغییر ناگهانی نوع فعالیت‌های روزمره، به زانو آسیب برساند. لذا بهتر است، این تغییرات یکباره صورت نگیرد.
  • همواره باید از کفش‌های خوب و با اندازه مناسب استفاده کرد. از پوشیدن کفش‌ها، صندل‌ها و دمپایی‌هایی که کف لغزنده دارند، خودداری شود.
  • از پوشیدن کفش‌های سفت و خشک اجتناب شود. این کفش‌ها، مانع انجام حرکات طبیعی مچ پا می‌شوند و زانوها را در معرض فشار ثانویه و شدید قرار می‌دهند.
  • با انجام حرکت درمانی، ماساژ، آب درمانی، حمام با آب دریا، درمان با آفتاب، مصرف نمک‌های معدنی نیز می‌توانیم از گسترش این بیماری جلوگیری کنیم.
پیمایش به بالا