اولین علامت گیلن باره، پارستزی و بیحسی دیستال اندام تحتانی است. این علامت با گذشت زمان شدت یافته، ضعف نیز به آن اضافه میشود، و در طی چند هفته به پروگزیمال اندام تحتانی و فوقانی میرسد. در ادامه به روشهای درمانی مختلف و بیان اهداف و مزیتهای فیزیوتراپی برای بیماران گیلن باره خواهیم پرداخت.
سندرم گیلن باره
سندرم گیلن باره نوعی اختلال خود ایمنی نادر اما جدی است. در صورت عدم پیگیری و شرکت نکردن در جلسات فیزیوتراپی تخصصی، سندرم گیلن باره میتواند باعث فلج شدن بیمار شود. در بیماری گیلن باره، سیستم ایمنی بدن به سلولهای عصبی سالم در سیستم اعصاب محیطی شخص (PNS) حمله میکند. علت این بیماری ناشناخته است، اما به طور کلی، پزشکان بر این عقیدهاند که عامل ابتلا به سندرم گیلن باره میتواند ناشی از بیماریهای عفونی مانند عفونت معده یا عفونت ریه باشد.
این نشانهها میتواند در تمام سنین رخ دهد، اما بین 30 تا 50 سالگی شایعتر است. علائم شایع آن در مراحل اولیه، ضعف عضلات دست و پا، ساعد، بازو، ساق و رانها، شکم و قفسه سینه است. ضعف عضلات در عرض ۷۲ ساعت پیشرفت میکند و ممکن است باعث بروز مشکلات تنفسی تهدید کننده حال بیمار شود (شوک، ضعف، غش، سرد شدن دستها و پاها، تند شدن ضربان قلب و تعریق). در مراحل بعدی گاهی فلج کامل برای هفتهها یا ماهها روی میدهد.
دلایل بروز گیلن باره ناشناخته است، اما امکان دارد یک اختلال خودایمنی باشد. این نشانهها گاهی به دنبال واکسیناسیون یا جراحیهای کوچک ایجاد میشود.
طبق اعلام موسسه ملی اختلالات عصبی و سكته مغزی، بیماری گیلن باره نادر است؛ اما میتواند باعث اختلال در انجام اعمال روزمره فرد شود. درمان خاصی برای این سندرم وجود ندارد، اما داشتن روحیه و شرکت منظم و مداوم در جلسات فیزیوتراپی بیماری گیلن باره میتواند شدت علائم این بیماری را کاهش داده و مدت زمان بیماری را کوتاه کند.
علائم سندرم گیلن باره
در سندروم گیلن باره ، سیستم ایمنی بدن شما به سیستم عصبی محیطی حمله میکند. اعصاب در سیستم عصبی محیطی شما مغز را به بقیه بدن متصل میکند و سیگنالهای مغز را به عضلات منتقل میکند. اگر این اعصاب آسیب ببینند عضلات قادر به پاسخگویی به سیگنالهایی که از مغز شما دریافت میکنند نخواهند بود. اولین علامت معمولا احساس سوزن سوزن شدن در انگشتان پا و خود پاها است. سوزش سپس به سمت بازوها و انگشتانتان گسترش مییابد. علائم میتوانند بسیار سریع پیشرفت کنند. در برخی از افراد، این بیماری در عرض چند ساعت میتواند جدی شود!
علائم گیلن باره عبارتند از:
- احساس سوزش یا خارش در انگشتان دست و پا
- ضعف عضلانی در پاهای شما که به بدن شما منتقل میشود و در طول زمان بدتر میشود
- مشکل در پیاده روی طولانی مدت
- مشکل در حرکت چشمها یا چهره، صحبت کردن، جویدن یا بلعیدن
- کمر درد شدید
- از دست دادن کنترل مثانه
- افزایش ضربان قلب
- دشواری تنفس
- فلجی
در چه شرایطی باید به پزشک مراجعه نمود؟
- اگر شما یا یکی از اعضای خانوادهتان علائم گیلن باره را دارید.
- اگر یکی از موارد زیر هنگام درمان رخ دهد: تب ـ مشکلات تنفسی ـ پیداشدن زخم روی پوست ـ تغییرات بینایی ـ ورم ساق پا یا دردناک بودن آن به هنگام لمس و یبوست.
- اگر دچار علائم جدید و غیرقابل توجیه شدهاید داروهای مورد استفاده در درمان ممکن است عوارض جانبی به همراه داشته باشند.
بهبود کامل بدون باقی ماندن هیچ اثری در اکثر موارد رخ میدهد. در بعضی از بیماران، علائم در عرض ۱۵ تا ۲۰ روز برطرف میشوند، اما در بعضی بیماران هم علائم تا یک سال یا بیشتر ادامه دارند. با کمک انواع مختلفی از وسایل مکانیکی میتوان تحرک بیمار را بهبود بخشید تا زمانی که بیمار خوب شود. بهبودی در بزرگسالان بهتر از کودکان صورت میگیرد.
علت ابتلا به گيلن باره
علت این بیماری ارثی نبوده و علت واقعی آن نامشخص (ايديوپاتيك) میباشد. با اين حال حدود نيمی از افراد به دنبال عفونت ويروسی يا باكتريايی (باكتری كامپيلوباكتر) مثل سرماخوردگی، آنفولانزا، و هپاتيت عفوني-ويروسی مبتلا میشوند.
تشخیص گیلن باره
آزمایش دقیق و قطعی برای تشخیص گیلن باره وجود ندارد اما تشخیص براساس علائم از جمله ضعف ماهیچهها و ناتوانی در راه رفتن ، آزمایشات و تاریخچهی بیماری شما صورت میگیرد . پزشک یا پرستار از شما درباره علایم و نشانهها میپرسد و شما را معاینه میکند .
آزمایشاتی که انجام میشود شامل موارد زیر است:
- نوار عصب و عضله
- گرفتن آب کمر از کانال نخاعی
درمان سندرم گیلن باره
درمان قطعی برای این بیماری وجود ندارد، اما پزشک با تجویز درمانهای زیر بیماری را کاهش میدهد. این روشها به شرح زیر هستند:
- تعویض پلاسما
- درمان ایمونوگلوبولین
- داروهایی برای تسکین درد و جلوگیری از لخته شدن خون
- فیزیوتراپی و کاردرمانی برای بهبود عملکرد عضلات
برای اینکه بیمار تحت نظر بوده و امکان درمان علائم بیماری وجود داشته باشد، احتمالا نیاز به بستری در بیمارستان باشد در موارد پیشرفته بیماری ممکن است بیمار قادر به خوردن از راه دهان نباشد که برای وی لوله بینی-معدی میگذارند و از طریق لوله غذا داده میشود. رژیم غذایی باید پرکالری و پر پروتئین باشد تا قدرت عضلاتی حفظ و بازسازی شود. ممکن است غذا با حجم کم و در دفعات زیاد تجویز گردد.
در زمان بستری بودن در بیمارستان اگر ضعف عضلات تنفسی موجب تهویه نامناسب و اختلال تنفس شود ممکن است به آسیب رشتههای عصبی در بیماری گلین باره دستگاه تنفس مصنوعی نیاز باشد. بیمار تا زمانی که در بیمارستان بستری است پزشک و پرستار به منظور جلوگیری از عوارض ناشی از بیحرکتی اقداماتی را برای وی انجام میدهند. ممکن است برای کمک به حفظ قدرت و انعطافپذیری عضلات فیزیوتراپی لازم باشد.
علاوه برموارد فوق از داروهای زیر برحسب نیاز و به منظور تسکین علائم استفاده میشود:
- کورتون که التهاب و تورم اعصاب را کاهش میدهد
- سرکوبکننده ایمنی که در مرحله حاد بیماری تجویز میشود.
- مسکنها و ضد دردها مانند آسپیرین
فیزیوتراپی گیلن باره
درمان فیزیوتراپی برای بیماران گیلن باره فواید زیر را خواهد داشت:
- بازیابی استقلال بیمار با انجام وظایف روزمره خود
- کمک به بازگشت بیمار به الگوهای حرکتی عادی با استفاده از آموزش انجام فعالیتها به روشهای مختلف
- استفاده از تمرینات قدرت عضلانی و انجام این تمرینات به صورت صحیح تا حد امکان
- کشش عضلات منقبض شده و جلوگیری از پوسیدگی و کهنه شدن بافت نرم
- بهبود وضعیت بیمار در دراز کشیدن، نشستن، ایستادن و خوابیدن
- افزایش تحرک بیمار
- افزایش تعادل و هماهنگی
- افزایش سطح انرژی و تناسب اندام
- افزایش توانایی برای استراحت کردن
- افزایش پیشرفت بهبودی
- آموزش درباره بیماری گیلن باره و علائم آن
نقش فیزیوتراپی برای بیماران گیلن باره را میتوان به سه بخش تقسیم کرد:
- فاز حاد
- مرحله میانی توانبخشی
- انجام توانبخشی در دراز مدت
