شانه به عنوان یکی از مفاصل مهم بدن دچار آسیبهای متعددی میشود. یکی از درمانهای موثر در آسیبهای شانه فیزیوتراپی میباشد. در این مطلب با نقش موثر فیزیوتراپی در درمان اختلالات شانه و با نمونهای از فیزیوتراپی و درمان در ناحیه شانه آشنا خواهید شد.
شانه درد
شانه یکی از مفاصل بسیار پیچیده و بسیار پر تحرک بدن است و به همین دلیل یکی از نقاطی است که بسیار زیاد در گیر مشکلات مختلف میشود. بسیاری از بیماریها شانه در صورت رسیدگی سریع با فیزیوتراپی شانه و ورزشهای اصلاحی قابل درمان است و در صورت وخیم بودن مشکل و یا رسیدگی نامناسب به مشکلات کوچک، درمان با جراحی شانه همراه خواهد بود.
فیزیوتراپی شانه شامل اقدامات برای کاهش درد و التهاب، افزایش دامنه فعال و غیر فعال و افزایش قدرت و استقامت عضلانی میباشد. در ابتدا مراجعه بیمار به فیزیوتراپی، ارزیابی اولیه انجام گرفته و با توجه به اینکه مشکل ممکن است منشا عصبی، التهابی و یا مکانیکی داشته باشد، درمانهای متفاوت صورت میگیرد.
دردهای حاد و التهابی نیازمند اقدامات کاهش درد و التهاب از جمله دستگاههای تحریک الکتریکی اولتراسوند، لیزر و ماساژهای سطحی میباشد. دردهای مزمن و با منشاء مکانیکی نیازمند اقداماتی مانند درمانهای دستی در جهت رفع گرفتگیهای عضلانی و گیر افتادگیهای سطوح مفصلی و نیز تمرین درمانی برای بالا بردن ثبات و قدرت مفصل شانه میباشد.
در دردهایی با منشاء عصبی نیز پس از معاینه دقیق، درمان اصلی بر روی ناحیه گردن و اعصاب گردنی به منظور کاهش فشار روی عصب صورت میگیرد.
علائم شانه درد چیست؟
علائم شانه درد بسته به علت درد متفاوت است. برای مثال در مشکل شانه یخ زده دردهای شبانه بسیار رایج است و یا سندرم گیرافتادگی درد در بالا آوردن شانه وجود دارد. تورم، گرما، تغییر شکل شانه، محدودیت دامنههای حرکتی یا عدم توانایی در حرکت دادن دست، ضعف، صداهای داخل مفصلی هم سایر علائم انواع درد شانه هستند.
اکثر موارد درد شانه دلیل جدی ندارند و طی دو هفته کمتر میشود.
دلیل انواع درد شانه و کتف
- بیثباتی و دررفتگی شانه: زمانی اتفاق میافتد که عضلات و رباطهای شانه، در اثر فعالیتهای ورزشی، زمین خوردن بر روی دست باز و یا پیچخوردگی شدید، بیشازحد تحمل خود کشیده شده و یا پاره شوند. از علائم این عارضه میتوان به درد و یا ضعف دست و همچنین احساس لقی اشاره کرد.
- پیچخوردگی و یا جداشدگی شانه: زمانی اتفاق میافتد که رباطها به صورت جزئی یا کلی پاره شده و از استخوان جدا شده باشند. از علل شایع این عارضه میتوان به زمین خوردن و ضربهی مستقیم به قسمت جلو و یا بالای شانه اشاره کرد. از علائم این عارضه میتوان بد شکلی و شانه درد را نام برد.
- تاندونیت شانه: به معنی التهاب تاندونهای روتاتور کاف بوده و ممکن است در اثر فعالیتهای تکراری که در بالای سر انجام میشوند (مانند پرتاب توپ) ایجاد شود. تاندونهای ملتهب شده، ممکن است در بین استخوانهای کتف گیر افتاده – سندرم قفل شانه – و باعث پاره شدن روتاتور کاف شوند.
- آماس کیسههای مفصلی: زمانی اتفاق میافتد که تاندونیت و سندرم قفل شانه، باعث بروز التهاب در کیسههای مفصلی محافظ شانه شوند.
- شانهی منجمد یا کپسولیت چسبنده: عارضهای است که در طی آن نمیتوان شانه را حرکت داد. در طی این عارضه، کپسول شانه ضخیم و سفت شده و همچنین ممکن است مایع سینوویال در درون مفصل کمتر از حالت عادی وجود داشته باشد. اگر پس از انجام عمل جراحی یا وارد شدن آسیب، شانه بدون حرکت باقی بماند، ممکن است عارضه تشدید شود.
- استئوآرتریت: یک بیماری مزمن تخریبی بوده که در طی آن غضروف و غشای مفصل تخریب شده و باعث درد و گرفتگی به هنگام حرکت کردن استخوانها بر روی یکدیگر میگردد. استئوآرتریت معمولاً در افراد بالای ۵۰ سال رخ داده و در افرادی که سابقهی خانوادگی این بیماری را دارند، بیشتر دیده میشود.
مقاله «شانه یخ زده یا شانه منجمد» را مطالعه نمایید.
درمان شانه درد
روشهای درمان شانه درد که در زیر آورده شده میتوانند برای مواردی که درد مزمن نبوده و یا در خواب فرد اختلال ایجاد نمیکند مؤثر باشند. بسته به علت بروز درد و علائم شما، روشهای درمانی مختلفی برای درمان درد شانه وجود دارد.
- داروهای ضدالتهاب یا مسکنهای درد: آسپیرین، ناپروکسن و تایلنول میتوانند به تسکین و درمان شانه درد کمک کنند. از ژلهای ضدالتهاب بر روی شانهی آسیبدیده خود استفاده کنید.
- یخ: یک بسته یخ یا نخود منجمد را در تکهای پارچه پیچیده و بر روی محل درد قرار دهید. این روش به خصوص برای درد ایجادشده به دلیل فشار آمدن بیشازحد به شانه، مناسب است.
- گرمکن برقی، حولهی گرم و کیسهی آبگرم: گرم کردن عضلات میتواند از درد آنها بکاهد. مراقب باشید که منبع گرما، برای پوست شما بیشازحد گرم نباشد. در صورت داغ بودن بیشازحد وسیلهی گرمایشی، میتوانید با پیچیدن آن در یک تکه پارچه، از تماس مستقیم آن با پوست جلوگیری کنید.
- فیزیوتراپی: روشهای درمانی متعددی را دربر میگیرد. روشهای به خصوصی برای کاهش دادن درد وجود دارند. (مانند گرما و یخ، فراصوت، یونتوفورز و هیپرترمی) همچنین برای کاهش درد میتوان تمرینات کششی و تقویتی خاصی را انجام داد که به بهبود عملکرد شانه نیز کمک میکنند.
- تزریق کورتیکواستروئید: به همراه داروهای بی حسی موضعی به منطقهی آسیبدیده.
مراحل درمان درد در ناحیه شانه، کتف و بازو
مرحله اول: معاینه دقیق ارزیابی، گرفتن تاریخچه دقیق، انجام تستهای لازم و تشخیص علت و پاتولوژی میباشد.
مرحله دوم: اجرا یک پلان درمانی جامع و کامل شامل استفاده از دستگاههای ضد درد و ضد التهابی نظیر Tens و اولتراسوند و استفاده از دستگاههای نظیر لیزر برای تسریع ترمیم یا مگنت برای بهبود ناحیه شکستگی، استفاده از تکنیکهای دستی، اصلاح پوزیشن و تیپ در صدد رفع محدودیتها و تسریع بهبودی بر خواهیم آمد. تمرین درمانی و انجام ورزشها بسیار اثر گذار و قابل ذکر است.
فیزیوتراپی شانه
فیزیوتراپی یکی از روشهای غیرتهاجمی در درمان درد شانه است که با استفاده از روشهای فیزیکی و روشهای دستی به کاهش درد، افزایش دامنه حرکتی، ترمیم، کاهش التهاب، تقویت عضلات ضعیف شده و بهبود ریتم حرکتی شانه کمک میکند.
روشهای فیزیکی که در فیزیوتراپی شانه استفاده میشوند عبارتند از:
- لیزر درمانی
- مگنت درمانی
- تکارتراپی
- اولتراسوند تراپی
- تحریکات الکتریکی
- سوزن خشک یا درای نیدلینگ
- گرما یا سرما درمانی
- سی پی ام
- شاک ویو تراپی
- درمانهای دستی
لیزر درمانی
لیزر برای کاهش التهاب، ترمیم و تسریع پروسه بهبودی و افزایش مویرگ سازی و افزایش گردش خون و کاهش بسیاری از دردهای شانه مانند پارگی و کشیدگی تاندونها، التهاب تاندونها استفاده میشود.
مگنت درمانی یا مغناطیس درمانی
باعث تحریک رشد و ترمیم، کاهش التهاب و تورم بافتهای عضله، لیگامان، تاندون و استخوانها و اعصاب میشود. همچنین با افزایش میزان هورمون اندورفین به کاهش درد کمک میکند. مگنت درمانی در درمان شکستگیهای جوش نخورده شانه هم بکار میرود.
تکارتراپی
تکارتراپی باعث بهبود جریان لنف و خون میشود و افزایش گرمای عمقی در بافتها سرعت متابولیسم و بازسازی بافتهای عضلانی، تاندونها، لیگامانها، بافتهای همبند و استخوانهای آسیب دیده را افزایش میدهد و باعث تحریک آزادسازی هورمونهای تسکین دهنده درد میشود و همچنین باعث کاهش ادم و تورم، افزایش اکسیژن و انرژی در بافتهای آسیب دیده، افزایش دامنه حرکتی مفاصل، کاهش دوره نقاهت نیز میشود.
اولتراسوند تراپی
اولتراسوند با ایجاد گرمای عمقی باعث افزایش متابولیسم و فعالیت سلولی میشود، بنابراین سرعت روند ترمیم را بافزایش میدهد.
همچنین با افزایش حرارت بافتها درد و اسپاسم کاهش مییابد. همچنین گرمای تولیدی با افزایش انعطافپذیری کلاژن بافتها، بر روی خشکی مفصلی و چسبندگیهای لیگامانی و کپسولی نیز تاثیر میگذارد.
تحریکات الکتریکی
جریانهایی هستند که با هدف کاهش درد و اسپاسم عضلانی اعمال میشوند. همچنین نوعی از تحریکات الکتریکی با هدف افزایش قدرت عضلانی و باز آموزی عصبی عضلانی هم استفاده میشوند. این جریانها باعث جلوگیری از تحلیل رفتن عضله و همچنین باز سازی فیبرهای عضلانی میشوند.
سوزن خشک یا درای نیدلینگ
سوزن خشک باعث تحریک کلاژنسازی و پروتئینسازی برای ترمیم میشود. علاوه بر این باعث تحریک ترشح هورمونهای ضد درد طبیعی اندورفین و انکفالین میشود. سوزن خشک در شانه برای درمان مشکلات بافت نرم مانند التهاب، تاندونیت، انقباضات و گرفتگیهای عضلانی استفاده میشود.
گرما یا سرما درمانی
در آسیبهای حاد، یخ انتخاب بهتری نسبت به گرماست. به خصوص در حدود سه روز اول، یخ، درد را بیحس میکند و باعث انقباض رگهای خونی میشود که به کاهش تورم کمک میکند. هر ۴ تا ۶ ساعت فقط به مدت ۱۵ تا ۲۰ دقیقه کیسه یخ در داخل حوله یا پارچه بر روی ناحیه بگذارید.
پس از ۳ روز اول، گرما میتواند مزیت بهتری برای درد مزمن و التهاب باشد. گرما باعث افزایش جریان خون در محل آسیب میشود، که به بهبودی کمک میکند.
گرما همچنین باعث شل شدن عضلات میشود، که باعث تسکین درد میشود. البته علاوه بر حاد و مزمن بودن در استفاده از گرما درمانی باید به سابقه سایر بیماریها هم توجه شود. مثلا در افراد با انواع روماتیسمهای مفصلی بهتر است از سرمادرمانی استفاده شود.
سی پی ام CPM
سی پی ام دستگاهی است که دامنه حرکتی مفصل را به صورت غیر فعال در دامنه تعیین شده توسط فیزیوتراپیست با حرکت تکراری و با سرعت مشخص حرکت میدهد.
موارد استفاده از سی پی ام عبارتند از:
- پس از جراحیهای مفصلی برای به دست آوردن دامنه حرکتی مفصل نرمال و آزادسازی چسبندگیهای بافتی و جلوگیری از ایجاد چسبندگیها
- کاهش التهابهای مفصلی در پی حرکت نرمال و مداوم
- پس از جراحیهای شانه، شکستگیهای بازو، ترقوه و کتف
شاک ویو درمانی
شاک ویو درمانی در مشکل شانه یخ زده یا فروزن شولدر، تاندونیت شانه و کلسیفیت شانه، گرفتگیهای شانه و نقاط ماشهای یا تریگر پوینتها در عضلات شانه مورد استفاده قرار میگیرد. شاک ویو درمانی با افزایش جریان خون و مویرگسازی در مناطق آسیب دیده، به کاهش التهاب مزمن کمک میکند، کلاژن را تحریک میکند، و نیز باعث تجزیه رسوبات کلسیم میشود، همچنین باعث تسریع در بهبودی و منجر به تسکین سریع درد میشود.
درمانهای دستی فیزیوتراپی
مانند سایر مشکلات اسکلتی عضلانی، درمانهای دستی فیزیوتراپی مهمترین بخش درمان است و فیزیوتراپیست با توجه به مشکل خاص شما تصمیم میگیرد که کدام تکنیک دستی مرتبط با فیزیوتراپی شانه را برای درمان شما بکار ببرد.
ورزشهای مخصوص درد شانه
تمرین پاندولی برای کاهش درد شانه
- درحالت ایستاده یک دستتان را روی میز بگذارید دست دیگرتان آویزان باشد و سعی کنید آن را به آرامی و در یک حرکت دایرهای به جلو و عقب تاب دهید.
- ۵ بار این کار را تکرار کنید
- این تمرین را ۲ یا ۳ بار در روز انجام دهید.
تمرین برای درد شانه
- بایستید و شانههایتان را بالا بیاورید.
- ۵ ثانیه در آن حالت بمانید.
- استخوانهای کتفتان را عقب ببرید و به هم نزدیک کنید و برای ۵ ثانیه در این حالت نگه دارید.
- استخوانهای کتفتان را به سمت پایین بکشید و ۵ ثانیه در این حالت نگه دارید.
- استراحت کنید و به همین ترتیب ۱۰ بار این کار را انجام دهید.
تمرین کششی شانه
- در چارچوب یک دربایستید و دستانتان را کمی بالاتر از سرتان بر روی دیوار بگذارید.
- به آرامی به سمت جلو خم شوید تا اینکه کششی را در جلوی شانههایتان احساس کنید.
- ۱۵ تا ۳۰ ثانیه در این حالت بمانید.
- سه بار این کار را تکرار کنید.
- اگر گیر افتادگی شانه دارید این ورزش برایتان مناسب نیست. (توجه)
ورزش ایزومتریک شانه
الف)
- در چارچوب یک در بایستید و آرنجتان را در یک زاویه مناسب خم کنید. پشت مچتان به چهارچوب در باشد.
- سعی کنید بازویتان را به چارچوب در فشار دهید.
- برای ۵ ثانیه در این حالت بمانید.
- این تمرین را برای هر طرف در ۳ ست با ۱۰ تکرار انجام دهید.
ب)
- از بازوی دیگرتان استفاده کنید و در حالی که آرنجتان هنوز در زاویه مناسبی قرار دارد، کف دستتان را به چهارچوب در فشار دهید.
- ۵ ثانیه در این حالت بمانید.
- برای هر طرف ۳ ست با ۱۰ تکرار انجام دهید.
روشهای پیشگیری از شانه درد
امکان پیشگیری از درد شانه با توجه به نکات زیر وجود دارد:
- انجام فعالیتهای فیزیکی به نحو صحیح
- آگاهی از وضعیت مناسب بدن و نحوه صحیح انجام دادن فعالیتها
- نرمش کردن و گرم کردن بدن قبل از ورزش و انجام تمرینهای کششی قبل و بعد از ورزش کردن
- بلند کردن و حمل اجسام سنگین به نحو صحیح
- استراحت کردن در طول انجام فعالیت با انجام حرکتهای کششی و ریلکس کردن
