خارپاشنه یک تودهی استخوانی است که میتواند در زیر پای فرد ایجاد شود. افراد اغلب تصور میکنند که خارپاشنه باعث درد در پاشنهی پا میشود، اما عوامل دیگری نیز میتوانند باعث ایجاد درد در پاشنه پا شوند. در ادامه به روشهای درمانی مختلف و بیان اهداف و مزیتهای فیزیوتراپی خار پاشنه خواهیم پرداخت.
خارپاشنه چیست؟
خارپاشنه عارضهای است که در آن تودهای ناشی از رسوب کلسیم، بین پاشنه و قوس پا رشد میکند. خار پاشنه ممکن است به طور خودبهخود رخ دهد و یا به علت یک بیماری زمینهای ایجاد شود. افراد اغلب تصور میکنند که خار پاشنه باعث درد در پاشنهی پا میشود، اما عوامل دیگری نیز میتوانند باعث ایجاد درد در پاشنه پا شوند. خارپاشنه یک تودهی استخوانی است که میتواند در زیر پای فرد ایجاد شود. خارپاشنه که با نام استئوفیت نیز شناخته میشود، ممکن است تیز، قلاب مانند و یا قفسه مانند و طبقهای باشد. خارپاشنه از زیر پاشنهی پا به سمت قوس پا (وسط پا) رشد میکند. این منطقه از پا، فاسیای پلانتار یا غلاف کفپایی یا نیام کفپایی نامیده میشود. در عکس رادیوگرافی خارپاشنه ممکن است تا نیم اینچ (۱/۲۵ سانتی متر) طول داشته باشد. اگر خار پاشنه در عکس رادیوگرافی دیده نشود، پزشک این حالت را تحت عنوان “سندروم خارپاشنه” مینامد.
علت بروز خارپاشنه چیست؟
خار پاشنه زمانی به وجود میآید که رسوبات کلسیمی زیر استخوان پاشنه جمع شود. انباشته شدن رسوبات فرایندی است که معمولاً ماهها طول میکشد.
علل شایع خار پاشنه پا عبارت است از:
- کشیدگی رباطها و عضلههای کف پا
- کشیده شدن آرنگ کف پا (پلانتار فاسیا)
- پارگی مکرر غشاء پوشاننده استخوان پاشنه
ورزشکارانی که در فعالیتهایشان حرکاتی مانند دویدن و پریدن را بارها انجام میدهند، بیشتر مستعد ابتلا به خارپاشنه میباشند.
از کجا بفهمیم خارپاشنه داریم؟
زمانی که صبح که از خواب بلند میشوید و چند قدم اول شما دردناک است و بعد از مدتی درد کم میشود و خصوصا در یک پاشنه علائم دارید احتمال خار پاشنه در شما بیشتر است.
علائم خارپاشنه
علائم خارپاشنه میتواند شامل موارد زیر باشد:
- درد شدید مانند احساس وجود چاقو در پاشنهی پا، زمانی که فرد در صبح میایستد
- درد مبهم در پاشنهی پا در طول ادامهی روز
- التهاب و تورم در جلوی پاشنهی پا
- حرارت و گرمی در منطقهی آسیب دیده
- برآمدگی استخوانی و کوچک که در زیر پاشنهی پا قابل مشاهده است
- نقطه دردناک و حساس در کف پاشنهی پا که پابرهنه راه رفتن را مشکل میسازد
برخی از افراد مبتلا به خارپاشنه ممکن است هیچ علامتی نداشته باشند و تنها طی عکسبرداری به دلیل مشکلات دیگری متوجه وجود خارپاشنه شوند.
تشخیص خارپاشنه
در صورت تجربهی علائم فوق، پزشک برای تشخیص بیماری ممکن است از تصویربرداری با اشعه ایکس استفاده کند. دیدن برآمدگی در عکس رادیوگرافی تنها راه برای اطمینان از تشخیص خارپاشنه است. همه افراد مبتلا به خار پاشنهی پا تمام علائم فوق را تجربه نمیکنند. برخی از افراد مبتلا به خارپاشنه ممکن است هیچ علامتی نداشته باشند و تنها طی عکسبرداری به دلیل مشکلات دیگری متوجه وجود خار پاشنه شوند.
درمان خارپاشنه
استراحت: استراحت زیاد و برداشتن فشار از روی پاها میتواند به کاهش درد و تورم در ناحیهی آسیبدیده کمک کند.
استفاده از یخ: این کار میتواند به کاهش درد و تورم کمک کند.
استفاده از کفیهای سفارشی ساخته شده (کفی کفش): این کفیهای دندانهدار باعث کاهش فشار روی پاشنهی پا میشود.
پوشیدن کفشهای ورزشی دارای تشک بادی: این کار ممکن است به کاهش فشار و درد کمک کند.
داروهای ضد التهابی: این داروها به کاهش تورم کمک میکنند.
تزریق کورتیزون: باعث کاهش تورم و درد در ناحیهی آسیب دیده میشود. اگر داروهای ضد التهابی موثر نباشند، تزریق کورتون گزینهی قوی تری است.
جراحی: در موارد نادر، برای حذف خارپاشنه جراحی ممکن است لازم باشد. اگرچه درمانهای فوق معمولا موثر هستند و جراحی مورد نیاز نیست.
درمان علت زمینهای: اگر خارپاشنه به علت نوعی آرتروز التهابی ایجاد شده باشد، درمان بیماری زمینهای میتواند علائم را بهبود بخشد.
فیزیوتراپی خارپاشنه
امروزه روشهای متعددی برای درمان خار پاشنه وجود دارد که به جرئت میتوان گفت فیزیوتراپی بهترین روش درمان خار پاشنه است. فیزیوتراپی موثرترین و کم عارضهترین روش درمانی در انواع آسیبهای ارتوپدی است که توسط متخصص فیزیوتراپی ارائه میشود. فیزیوتراپیست از مدالیتههای مختلفی همچون ماساژ درمانی، شاک ویو تراپی، لیزر تراپی و تمرین درمانی برای درمان خار پاشنه بهره میبرد.
شاک ویو تراپی یکی از روشهای موثر فیزیوتراپی در درمان خار پاشنه پا است که در کلینیک فیزیوتراپی مدیا به مراجعه کنندگان عزیز ارائه میشود. شاک ویو بهطور موثر درد و التهاب را کاهش داده و به درمان خار پاشنه کمک میکند. فیزیوتراپیست تمرینات کششی مخصوصی را برای درمان خار پاشنه پا تنظیم میکند و نحوه انجام آنها را به بیمار آموزش میدهد. ممکن است فیزیوتراپیست استفاده از کفیهای طبی و یا پدهای طبی مخصوص خار پاشنه را نیز به شما پیشنهاد دهد.
مهمترین روشهای درمان فیزیوتراپی خار پاشنه پا عبارتند از:
۱- شاک ویو تراپی
شاک ویو تراپی امواج شوکی متمرکز را از طریق قطعهای دستی به ناحیه دردناک منتقل میکند. شاک ویوتراپی با وارد کردن ضربهی بسیار کوچک به بافت آسیب دیده از التهاب آرنگ کف پا عمل کند. این ضربهی بسیار کوچک واکنش التیامبخشی بدن را برمیانگیزد که موجب تشکیل رگهای خونی و افزایش یافتن دریافت مواد مغذی در ناحیههای آسیب دیده میشود. شاک ویو تراپی فرایند ترمیم خود بدن را تحریک میکند و علائم التهاب آرنگ کف پا را بهبود میبخشد. ۸۰% از بیماران گزارش دادهاند که ظرف یک هفته دردشان به طور قابل ملاحظهای کمتر شده است.
شاک ویو تراپی به ویژه برای بیمارانی مفید است که از درد مزمن پاشنه رنج میبرند و درمانهای سنتی نظیر دارو، ارتوتیک، تزریق یا تن درمانی برایشان نتیجه بخش نبوده است. یک جلسه معمول شاک ویو تراپی در حدود ۱۵ دقیقه طول میکشد و به مدت سه هفته باید هفتهای یک بار برای درمان به پزشک مراجعه نمود.
شاک ویو تراپی به معنای واقعی کلمه هیچ اثر و عارضه جانبی ندارد، چرا که از هیچ دارو، جراحی، تزریق یا بیهوشی در آن استفاده نمیشود. برخی از بیماران بلافاصله پس از درمان، برای مدت کوتاهی احساس سوزش یا خارش ملایم، گرما یا کرختی دارند.
۸۰ درصد از بیماران که برای فیزیوتراپی خار پاشنه مراجعه کردهاند گزارش دادهاند که ظرف یک هفته دردشان به طور قابل ملاحظهای کمتر شده است.
۲- لیزرتراپی
درمان با لیزر سرد مؤثرترین درمان برای التهاب تاندون است، چون ترمیم بافت را در سطح سلولی (نظیر غضروف) تحریک میکند. ضمناً این روش جریان خون رسیده به محل آسیب مزمن یا حاد را تحریک و از نو پایهریزی مینماید، و به باقیماندههای ملتهب انباشته شده را از محل آسیب دور میکند و مواد مغذی التیامبخش را به آنجا میآورد. در مورد تشکیل خارپاشنه، با وجود باقی ماندن خار، لیزر سرد به نحو کارآمدی محل دردناک را درمان میکند و التهاب مربوطه را از بین میبرد و به این ترتیب غالباً درد برای همیشه تسکین مییابد.
ورزشهای مخصوص خارپاشنه
انجام ورزشهای مخصوص خارپاشنه راه بسیار مناسبی برای کمک به رفع درد پاشنه و کف پا، ناشی از خارپاشنه است. با انجام حرکات کششی مخصوص خارپاشنه، شما دو کار را به طورهم زمان انجام میدهید. کشش دادن فاسیای پلانتار در کف پا و بافتهای اطرف آن، و منعطف نگه داشتن فاسیای پلانتار و ساختارهای دیگر مانند تاندون آشیل. هر کدام از این تمرینها میتواند شدت درد ناشی از خارپاشنه را کاهش دهد و همچنین از شدیدتر شدن التهاب فاسیای پلانتار و بزرگ شدن خارپاشنه جلوگیری کند.
پیشگیری از خارپاشنه
طیف وسیعی از مواردی که خطر ابتلا به خارپاشنه را افزایش میدهند وجود دارد که شامل موارد زیر است:
فعالیتهای ورزشی: دویدن و پریدن میتواند به پاشنهی پا و قوس پا آسیب بزند.
فعالیت در سطوح سفت و سخت: راه رفتن، دویدن یا پریدن روی سطوح سفت میتواند پاشنهی پا را تخریب کند.
ضربه به پاشنهی پا: کبودی پاشنهی پا و پاره شدن غشایی که آن را میپوشاند میتواند به خارپاشنه منجر شود.
افزایش سن: مطالعهای که در سال ۲۰۰۸ انجام شد نشان میدهد که خار پاشنه در مردان و زنان مسن بیشتر یافت میشود.
جنسیت: مطالعهای که در سال ۲۰۱۴ انجام شد نشان میدهد که خار پاشنه در زنان بیشتر از مردان رایج است.
اضافه وزن: محققان دریافتهاند که خارپاشنه با چاقی ارتباط دارد.
کفش نامناسب: پوشیدن کفشهای نامناسب که از پا محافظت نمیکنند و باعث لغزش پا میشوند میتواند منجر به خارپاشنه شوند.
همچنین برخی از بیماری های پزشکی که میتوانند منجر به خارپاشنه شوند شامل موارد زیر است:
آرتریت واکنشی: بیماریی است که باعث تورم دردناک مفاصل میشود.
اسپوندیلیت آنکیلوزان: یا روماتیسم ستون فقرات، بیماری مفصلی پیشرونده، مزمن و خودایمنی که اغلب ستون فقرات و استخوانهای لگن را درگیر میسازد.
برآمدگی استخوانی اسکلتی منتشر ایدیوپاتیک: بیماریی است که باعث کلسیفیکاسیون (رسوب کلسیم) غیرطبیعی و تشکیل استخوان (برامدگی استخوانی) در بافت نرم اطراف مفاصل ستون فقرات و اسکلت محیطی میشود.